|
Türk kültür ve medeniyetinin geli?mesine çekirdek görevi ifa etmi? bulunan vak?flar sayesinde ?ehirlerin imar faaliyetleri artm?? ve merkezi idare yerine, mahallinden idareye Osmanl? Devleti büyük önem vermi? bu sayede de Devlet fütühatla u?ra?m??t?r. Balkanlar?n imâr faaliyetleri de hep vak?f yolu ile yap?lm??t?r. Balkanlardaki cami, mescit, medrese, imârethane, dar?ü??ifa, çe?me, bedesten, muvakkithane, s?byan mektebi, Kervansaray, han, hamam, ?ad?rvan, sebil, çe?me, köprü, suyolu gibi yap?lar ve vak?f yolu ile vücuda getirilmi?, ?ehirlerin sosyal ve kültürel ihtiyaçlar? kar??lanm??t?r.
Vak?f; ferdin ta??n?r veya ta??nmaz bir mal?n?, Allah r?zas?, insanl?k sevgisi amac?yla, mal?n? ?ahsî mülkiyetinden ç?kar?p, kamunun istifadesine sunmas?, ?eklinde tarif edilebilir.
Geçti?imiz y?l, 700. Kurulu? y?ldönümünü kutlad???m?z Osmanl? Devleti, fethettikleri topraklar?n devlete ait büyük bir bölümünü gazilere da??tm??lar veya Devlete ait arazilerin gelirlerini, o topraklar? idare eden bürokrat kesiminin t?mar? olarak verilmesi temin edilmi?, bunun yan?nda, sefer zaman?nda, sava?a haz?rl?k amac?yla, bir miktar asker ve sipahi beslemesi ?art olarak ileri sürülmü?, o çevrenin imâr i?leri ile mahallî ihtiyaçlar?n?n giderilmesi gayri resmi olarak istenmi?, Dersaadet?e problem getirilmesi önlenmi?tir.
Ba?bakanl?k Vak?flar Genel Müdürlü?ü Kültür ve Tescil Dairesi Ba?kanl??? Vak?f Kay?tlar Ar?ivi?nde, Evkaf Nezareti?nin kurulu? tarihi olan 1826 tarihinden 1911?li y?llara kadar, bugünkü Bulgaristan?da 403 adet vak?f kayd? bulunmaktad?r.
Bunun yan?nda Ba?bakanl?k Ar?ivi, ?er?i Siciller, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü?ü Ar?ivi, bu rakkamlar?n d???ndad?r. Ancak, mahallinde daha pek çok vak?f kay?tl? oldu?u bilinmekte, sava?lar, tabii afetler (yang?n, sel, deprem v.b.), sebeblerle mütevellilerin ellerindeki baz? kay?tlar?, Evkâf Nezareti?ne kaydettirmedikleri, veya mahallinden idare edildi?i için , ?stanbul?a bildirmedikleri san?lmaktad?r.
Öncelikle Sempozyumun yap?ld??? ?umnu?dan ba?lamak yerinde olur san?r?m. 17 Vak?f ad? bir anda söylenebilir :
· Kâmil Pa?a o?lu Hakk? Mehmed Pa?a,
· Mehmed o?lu Osman Efendi,
· Haydar o?lu Hüseyin Efendi, Ali o?lu Mehmed Sad?k Efendi,
· ?brahim o?lu Süleyman A?a,
· Salih o?lu Davud Lütfi Efendi,
· Abdurrahman o?lu Timur,
· Ahmed o?lu Mustafa,
· Mustafa o?lu Abdullah,
· Veysi o?lu Ahmed Çavu?,
· Mustafa o?lu Nasreddin,
· ?brahim k?z? Rabia,
· Hasan k?z? Ümmühan,
· Ahmed k?z? Fatma,
· Merhum Ali A?a o?lu ?erif Halil Pa?a ( Tombul Camii diye an?l?r)
· Recep o?lu Ahmed,
· Musli A?a ve o?lu Abdülbaki vak?flar? vard?r.
Merhum Ali A?a o?lu ?erif Halil Pa?a Vakfiyesi :
Kethüdâ-i Sadr-? Alî ?erif Halil Pa?a, 21 Rebiulevvel 1157 H./ 04.05.1744 tarihinde vakfiyesini Abdurrahim o?lu Müderris Nimetullah Efendi huzurunda yapm??, Rumeli Kazaskeri Kad? Mehmed Es?ad Efendi ile Anadolu Kazaskeri Kad? Seyyid Abdullah Hocazâde ve ?stanbul Kad?s? Veliyuddin o?lu Ahmed taraf?ndan tasdik edilmi?, Seyyid Mustafa taraf?ndan hatt? yaz?lm??, Tefti?-i Haremeyn-i ?erifeyn taraf?ndan 11 Cemaziyelevvel 1157 H./ 22.06.1744 tarihinde Ferman-? Âli gere?ince vak?f kütük defterlerine kaydedilmi?tir.
Vakfiyede;
?lk yap?l??? atas? olan Dedesi ?aban Bey merhum taraf?ndan ?umnu Kasabas?nda yap?lan cami yeniden yap?larak büyük ölçüde tamir edilmi?, 2. ?mama günlük 15 akçe, 2.müezzine günlük 10 akçe, 3.kayyuma günlük sekiz akçe, üç devirhan??n her birine günlük 5 akçe, Cuma vaazlar?n? yapan salih ki?iye günlük 15 akçe, cami yan?nda yapt?rd???m medresede haftada üç gün ders veren ki?iye günlük 8 akçe, medresenin 10 adet odas? için günlük 4 akçe ayd?nlatma bedeli tahsis edilmi?tir. Kur?an-? Kerim?i iyi okuyan bir ?eyhü?l-Kurra tayin edilerek, haftada iki gün camide Kur?an okumas? için günde 10 akçe ücret ödenmesi, yaz?s?( hatt?) iyi olan Kütüphanede haftada iki gün hat dersi veren hattata günlük 10 akçe, Haf?z? kütüp ( kütüphaneci ) ve ayn? zamanda Muvakkit olan kimseye günlük 10 akçe, ikinci kütüphaneciye günlük 6 akçe verilmesi ve kitaplar? d??ar? ç?karmamas? ?art olarak belirtilmi?tir. Ayr?ca bir suyolcuya günlük üç akçe, Sabah vakti Kur?an okuyan üç eczahan?a günlük 5 akçe, hitabeti iyi olan devirhanlara nezaret eden kimseye 2 akçe zam verilmesi, iyi sesli naathan?a günlük 5 akçe, tuvaletleri temizleyen ki?iye günlük 3 akçe, eski imam ve eski iki müezzinin her birine 6 akçe zam verilmesi, minare ?erefelerini mübarek gecelerde ayd?nlatmak amac?yla senede 60 vuk?yye zetinya??, Yenipazar Matra karyesindeki cami için de her biri üçer vuk?yyelik, mübarek geceler için 6 vuk?yye zam edilmesi, Yenipazar Matra Karyesindeki tamir edilerek yeniden ihya edilen caminin imam?na günde 6 akçe, müezzinine günlük 4 akçe, S?byan Mektebi ö?retmenine günlük 2 akçe, Cuma vaizine günlük 15 akçe, tahsildara günlük 6 akçe katibe 15 akçe veilmesi emredilmi?tir. Bunlar? yürütmek üzere mütevellili?e ye?eni Çavu?zâde es-seyyid Mehmed A?a tayin edilmi?tir. Mehmed A?a?n?n vefat?ndan sonra mütevellili?e getirilecek ki?iye getirilen ki?iye 15 akçe verilmesi vâk?f?n ?artlar? aras?ndad?r.
Bu vakfiyeye 17 Recep 1157 ile 28 ?evval 1158 tarihinde halk taraf?ndan ekler yap?lm??t?r. Bayku? Bo?az? E?ridere adl? nehirt civar?nda de?irmen, 20 dönüm arsa, 2.300 kuru? gelir getirmek üzere vakfa terk edilmi?tir.
Silistre Sanca??, Varna Nahiyesi Karagöz Mezras? mukataas?ndan kendi hissesine dü?en 50.040 akçe vakfa tahsis edilmi?tir.
?stanbul Cerrahpa?a yan?nda, Kürekçiba?? Mahallesinde iki katl?, Üç oda, sofa, kiler, mahzen, su mahseni, bahçeyi içine alan, ev.
Yine ?stanbul?da sur haricinde bir menzil,
Varna kazas?nda Cedide Köyü s?n?rlar? içinde bir kale içinde üç odal? bir ev, hamam, kiler, büyük anbar, bir bahçe.
Vakfiyenin ?ahitleri :
Umdetü?l-muhakk?kin kudvetü?l- mudakk?kin el-mevle?l-âlimu?r-rabbani ve?n-nehriü?l fadü?sadani halen ? Sultani Saadetlü faziletlü Mehmed Piri zâde Efendi Hazretleri,
Umdetü erbabi?l cahi ve?l Celali Kudvetü ashabil mecdi ve?l ikbali Halen Reisü?l Küttap Sadetlü Atüfetlü Mustafaq Efendi Hazretleri,
Umadetü?l emacit ve?l ekarim zübdetü?l azimi ve?l afah?m Serçavu?ali Divan-i Ali Saadetlü mekremetlü Ali A?a Hazretleri,
Umdetü erbabü?t tahriri ve?l kalem zübtetü ashabi?t tasriri ve?l rakam Halen Teskere-i evvel Kap?dan-? Ali Saadetlü Abti Efendi Hazretleri,
Umdetü erbabü?t tahriri ve?l kalem zübtetü ashabi?t tasriri Halen Tezkere-I sani Kapudan Sadetlü Ha?im Efendi Hazretleri,
Umdetü ashabil maarif-I ve?l kemal halen Mektubii Hazret-I Sadri ili Sadetlü Hamza Efendi Hazretleri,
Fahrüd emasili vel akran halen Katib-i Kethüda Hazreti Sadr Ali ?zzetlü mekremetlü Ali Efendi Hazretleri,
Fahrü?l esbak ve?l akran halen Halife-i evvel Katip Kethüda-i Sadr? Ali rifatlü muhabbetlü Mahmud Efendi Hazretleri,
?umnulu Hac? Davut Lütfi Vakfiyesi :
?umnu, A?a Camii Mahallesi sakinlerinden Salih o?lu Hac? Davut Lütfi Efendi, 21 Muharrem 1276 H./09.08.1860 M. tarihinde 3.600 kuru? vakfetmi?tir. 3.600 kuru?un nemâs?ndan A?a Camii yan?nda bulunan Lütfiye Medresesine bir müderris seçilmesini, müderris maa?? olarak ayl?k 15 kuru? medresenin ?s?t?lmas? ve ayd?nlat?lmas?na senelik 120 kuru?; zeytin ya?? ve kandil için 50 kuru?, 15 kuru? da tevliyet ücreti ay?rm??t?r.
?umnulu Hac? Hüseyin Vakfiyesi :
?umnu ?aban Halife Mahallesi sakinlerinden Haydar o?lu Hac? Hüseyin Evail-I Recep 1105 H./1-7 Mart 1694 tarihinde yapt??? vakfiyesinde; 2 adet attar dükkan? ile 3 adet dükkan vakfederek, gelirinin; Dündar Mahallesinde in?a ettirdi?i mescit imam?na günlük 3 akçe, müezzine 2 akçe, kayyuma 1 akçe, kandil için 1 akçe, 1 akçe ?amdan için, 2 akçe, mütevelli için ödenmesini ?art olarak ileri sürmü?tür.
Zagra?da Hac? Mehmed A?a Vakfiyesi:
Dergah-? Ali Kap?c?ba??lar?ndan Süleyman o?lu Hac? Mehmed A?a, Za?ra Kasabas??nda Hac?gi Camii ile Sivagi Camii isimli iki cami, bir medrese, 25 çe?me, bir çift hamam ve üç ?ad?rvan yapt?rm??, bu hayrat?na gelir olmak üzere 21 Zilkade 1220 H./ 10.02.1806 M. ; 25 Muharrem 1226 H./ 19.02.1811 M. ; 17 Rebiulevvel 1227 H./ 31.03.1812 M. tarihlerinde birer vakfiye düzenleyerek Eski Zagra Kasabas?nda iki ev, bir kuyumcu, biri kahvehane olarak kullan?lan iki dükkan, yine Eski Za?ra Kasabas?na ba?l? Arabac? Köyü?nde 4, Yüzdo?anc? Köyü?nde 4 olmak üzere 8 de?irmen vakfetmi?tir.
Hac? Mehmed A?a?n?n bu akar ve hayrat?n? ihtiva eden üç adet vakfiyesi Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 630 numaral? defterin 1363-1370. Sahifeleri aras?nda kay?tl?d?r
Süleyman o?lu Hac? Mehmed A?a, 6 sene sonra, 4 Zilkâde 1233 H. / 5.09.1818 tarihinde yapt??? dördüncü vakfiyesinde Za?ra Kad?s? Hamid Efendi taraf?ndan tasdik edilmi? olup, Hoca Camii Mütevellisi Mehmed o?lu Molla Halil yan?nda 2.640 kuru? teslim edilerek nukut vakf? yap?lm??t?r. 2.640 kuru?, onu on bir buçuk kuru? hesab?yla, rehin almak ?art? ile istirbah olunacak, her Cuma ve mübarek gecelerde, yasin, üç ihlas bir fatiha okunacak, okuyan hocaya da günde alt? akçe verilecektir. Müezzine be? akçe, iki temcidhan?a her birine günlük üç akçe, mübarek gecelerde ve Ramazan ay?nda bülbül sesli bir müezzine günlük 6 akçe verilecek, devirhana günlük günlük üç akçe verilecektir. Ramazanda dört haf?z Kur?an-? Kerim okuyacak,
Ayr?ca; Yapt?rd??? camide 43 kandil konacak, 20 adedi mahfel alt?na, 3 aded, minber kap?s? üzerine, 10 adedi mihrap üzerine konacakt?r. Yapt?rd??? iki büyük ?amdan mihrab?n sa?? ve soluna, üzerine yedi?er vuk?yye ber?at mumu konacak, H?z?r Bey Köyündeki Camiye 10 kandil konacak, mihrap yan?na iki ?amdan konacak olup, üzerine iki?er vuk?yye mum dikilecektir.
1. ?mam, Ali Halife o?lu ?brahim evini lojman olarak kullanacakt?r.
?ahitleri :
1.Seyid Mustafa Efendi,
2.Yeni Medrese Müderrisi Seyid Mustafa Efendi,
3.?brahim o?lu Kara Mustafa Efendi,
4.Büyüka?azade Hac? ?brahim A?a,
5.Ci?erzade Hac? Hakil A?a,
6.Beyzade Hac? Sad?k Bey,
7.Haf?z Süleyman Efendizade Haf?z Mustafa Efendi,
8.Serhane o?lu ?smail A?a,
9.Filibelio?lu Hac? Mustafa o?lu Ahmed a?a,
10.Mektep Hocas? Hattat ?mam Osman Efendi,
11. Mahmud Sipahi o?lu Müezzin Dervi?,
12.Mücellit Haf?z Hac? ?brahim Efendi,
13.Mektep Hocas? Mehazl? Haf?z ?smail Efendi,
14. ?ehir Serdar? Seyid Mustafa A?a,
15. Mahkeme Katibi Mehmed Efendi, ve di?er haz?r bulunanlar.
.
Gazi Yahya Pa?a Vakfiyesi :
Gazi Yahya Pa?a?n?n 10 Recep 912 H./ 26.11.1506 M. tarihi ve bana ek olarak 14 ?evval 914 H./ 05.02.1509 M. tarihinde haz?rlanm?? zeyl vakfiyesine göre, Üsküp, Sofya, Ni?bolu, Filibe ve ?stanbul Kad?rga?da liman?nda bir tak?m akarlar vakfedilmi?tir. Bu akarlar?n gelirlerinden y?lda 200 sikkenin Haremeyn için harcanmas?n?, bakiyesinin ise, Üsküp?te yapt?rm?? oldu?u imaret ve Sofya?n?n çe?itli yerlerinde her çe?it insan ve hayvan?n sudan faydalanmas? amac?yla imar etti?i çe?melerin ihtiyac?na sarfedilmesini istemi?tir.
Gazi Yahya Pa?a, vakfiyesinde vakf?n?n hiç bir adlî, idarî kuvvet ve hakim güç taraf?ndan de?i?tirilemeyece?ini söylemi?, bu yola tevessül eden ki?ileri Allah??n adaletine ?ikayet edip bu ?ah?slar?n dünyada da zalimlerden say?lmas? gerekti?ini belirtmi?tir. Pa?a, ayr?ca her müslüman? da kudreti yetti?ince kötü niyetleri men etmeye davet etmi? ve o ki?ilerin hakk?ndan gelinmesini istemi?tir.
Vakf?n?n devam? için çal??anlar?n her iki dünyada saadet içinde olmas?n? temenni eden Gazi Yahya Pa?a?n?n bugün Bulgaristan s?n?rlar? içinde kalan akarlar? ?unlard?r:
- Sofya?da bir bezazistan, 187 dükkan, 8 oda, 102 mahzen, 1 kervansaray, latinler taifesi için bina edilen odalar, 7 de?irmen, 1 kiri?hane, 1 bahçe, 2 ev, 4 çiftlik, 1 hamam, 1 bal?kça dükkan?, 1 arsa.
- Filibe?de Kalyorve Köyü, Yurdalan? mezraas?, De?irmenalan? mezraas?, 4 de?irmen, 3 çeltik de?irmeni, 135 davar, 456 ba? su s???r?.
- Ni?bolu?da bir kervansaray, 90 dükkan, 23 debba? dükkan?, 26 oda, iki ev, bir tekke, iki tuz anbar?, bir ba?hane, üç ah?r, bir arsa, çiftlik.
- Lofça?da bir hamam.
- ?umnu?da bir hamam.
- H?s?va?da bir hamam, bir arsa.
- Ezgin?de bir hamam, bir ba?hane, bir bostanl?k, bir de?irmeni.
Gazi Yahya Pa?a?n?n bu iki vakfiyesi Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 629 numaral? defterin 415-423 .sahifeleri aras?nda kay?tl?d?r.
?sfendiyar Beyzade ?smail Bey Vakfiyesi:
Candaro?lu Sülâlesinden olup, Rumeli?de ikâmet eden ?sfendiyar Beyzâde ?smail Bey?in ?evval 876 H./1471 y?llar?ndaki vakfiyesinde Filibe?de baz? araziler ile Nehir kenar?nda un ve pirinç de?irmenleri ile baz? araziler vakfetmi?tir. 882 H./1477 y?l?nda ise, yine Filibe?de baz? arazi ve de?irmenleri ek vak?f yapm??t?r.
Sokollu Mehmed Pa?a Vakfiyesi:
Kanuni Sultan Süleyman??n ünlü Sadrazamlar?ndan Sinan Bey o?lu Sokullu Mehmet Pa?a , Bergos (Burgaz)?ta bir cami, 1 mescid, 1 imaret, 1 medrese, 1 mektep, 1 kervansaray, Bergos?a ba?l? Sinanl? Köyünde 1 mescid, 1 cami, Varna Kasabas?nda Bezazistan ortas?nda bir cami, olmak üzere 3 cami 2 mescid, 1 imaret, 1 medrese, 1 mektep yapt?rm?? ve tüm bu hay?r hizmetlerinin ve Bergos?ta Ali Bey mescidinin masraflar?n?n kar??lanmas? için gelir sa?lamak üzere, Bergos?ta bir Pazar yeri, 53 dükkan, biri çifte olmak üzere iki hamam, 2 zeytinya?? imalathanesi, 1 mezbaha, 1 mumhane, 1 Bezazhane, 1 sabunhane, 3 debba?hane, 1 samanl?k, Otlukanbar isimli arazi, 6 ev, Bergos?a ba?l? Saruhanl?, Ayval?, Örenli, Ali ?eyh (Tatarl?)da birer tane olmak üzere 4 köy, küçük Saruhanlu?da bir mezraa, Demircili Köyü yak?n?nda bir mand?ra, Zagra?da Sar?osman isimli yaylak, Yanbolu?da Tunca Nehri üzerinde 5 su de?irmeni, Rusekasr? Kazas?nda Akyaz?l?, Yeniköy, Bayramsalu isimli 3 köy, Piri A?a mand?ras?, 1 çay?r, 1 sazl?k, 1 koru, 1 k??lak, 235 ba? su s???r?, 263 ba? kara s???r?, 93 ba? k?srak, Varna Kazas?nda 1 Bezazistan, 26 dükkan 21 mahzen 1 han, 1 ev, Sülüklügöl Nehri üzerinde 1 de?irmen, 2 çay?r, 2 anbar, 2 bostanl?k, Batova Nehri üzerinde 1 de?irmen, Balç?k Kazas??nda 1 Bezazistan, 48 dükkan, 10 mahzen, 10 tuvalet vakfetmi?tir.
Sokollu Mehmed Pa?a?n?n bu akar ve hayrat?n? ihtiva eden ve 1573 M. tarihini ta??yan vakfiyesi, Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 527 numaral? defterin 27.sahife, 20.s?ras?nda kay?tl?d?r.
Mustafa A?a Vakfiyesi:
T?rnova Hüdaverdi Mahallesi?nde otururken evinde vefat eden Hasan Bey o?lu, Hac? Mehmed A?a ad?na o?lu ?stanbul?da Mustafa A?a, 28 ?evval 1147 H. / 23.03. 1735 M. tarihli vakfiyesinde; 1 han ile 10 dükkan ve 1500 esedi kuru?unu vakfederek bu akarlar?n geliriyle 12 odal?, 48 talebe okuyacak bir medrese, 1 çifte hamam yapt?rm?? ve 1 caminin de masraflar?n?n kar??lanmas?n? ?art etmi?tir. Ayr?ca medresedeki 4 talebeye 16 kuru? burs, talebelerine Hüda Efendi ibni Mehmed ibni Oruç?un ders vermesi, Müftü Feyzullah Efendi?nin yard?mc?lar?ndan Hüseyin Efendi o?lu Molla Ali?nin vak?f katipli?ine tayin edilmesi, Mustafa A?a?n?n bu ?artlar?n? ihtiva eden vakfiyesi, Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 624 numaral? defterin 280. sahife 255. S?ras?nda kay?tl?d?r.
Pir Mehmed Pa?a Vakfiyesi :
Vezir Pir Mehmed Pa?a?n?n 20 ?evval 923 H./ 05.11.1517 M. y?l?ndaki vakfiyesi, Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 747 numaral? defterin 466.sahife 309.s?ras?nda kay?tl? bulunmaktad?r. Vakfiyede 1 cami, 2 Hangah, 1 mescid, 1 mektep yapt?rm??, masraflar?n? kar??lamak üzere Filibe?de 7?si pirinç, (?1 un de?irmeni olan 15 de?irmen, 1 mezraa ve Silistre?de Bezirganp?nar? adl? bir köyün yar?s?n? vakfetmi?tir.
Mirza Mehmed Said Pa?a Vakfiyesi :
21 Muharrem 1262 H./ 20.01.1846 M. tarihli Silistre Mü?iri Mirza Mehmed Said Pa?a Vakfiyesinde; Ruscuk?da 1 cami, 1 mektep, 1 medrese, Ruscak?a ba?l? Todrakan?da 1 cami, yine Ruscuk?a ba?l? Hac?o?lupazar??nda 1 cami, 1 medrese ile Babada???nda 1 medrese, ?umnu?da 1 Naki?ibendi Hanigah? ve içinde bir cami, Köstence?de Mahmudkapusu Köyü?nde 1 cami, Ruscuk?a ba?l? Martin Köyü?nde 3 su kuyusu, Hac?o?lupazar??nda çe?me ve kuyular olmak üzere bugün Bulgaristan s?n?rlar? içinde bulunan toplam 5 cami, 3 medrese, 1 mektep, 1 hangah, 1 çe?me ve 4 su kuyusu yapt?rm??, Yenipazar?da Ahmet Pa?a Camii ile medresesini tamir ettirmi?tir.
Bu hizmetlerine gelir sa?lamak amac? ile 1845 M. y?l?nda düzenlenmi? oldu?u vakfiyesi ile Ruscuk?ta 15 adet dükkan, 1 kahveci dükkan?, 1 kahvehane arsas?; Ruscuk haricinde A?a?? Tuna Ba?lar? bitiminde 14 dönem üzüm ba??, yan?nda bir miktar bostan arsas?, Ruscuk?a ba?l? Todrakan?da 4 adet dükkan, 4 adet mahzen, 4 kahve dükkan?, Silistre Kasabas? civar?nda 1 adet mezbaha, Kozluca kazas?nda Tuna nehri üzerinde tahta köprü adl? yerde 2 adet de?irmen, Silistre, Balç?k Kasabas? Batun Nehri üzerinde 1 de?irmen, Yenipazar?da 1 han, 1 menzil vakfetmi?tir.
?ahitler :
Ruscuk Topcu Mirlivas? Seyyid Mehmed Pa?a Hazretleri,
Kap?c?ba?? Hac? Mirza Mehmed Polat Bey Hazretleri,
Kap?c?ba?? Eyüp Pa?azade H?z?r Bey Hazretleri,
Haf?z Nuri Efendi,
Müderris Seyyid Salih Efendi,
Müderris Seyyid Süleyman Efendi Damad? Mü?ir Murat Beyefendi,
Ruscuk Topcu Binba?? Seyyid Osman A?a,
Ruscuk Meclis Azas? ?mamzade Ate? A?a,
Ruscuk Meclis Azas? Ömer A?a,
Ruscuk Meclis Azas? Mehmed A?a,
Mirza Mehmed Said Pa?a?n?n bu vakfiyesi yine Vak?flar Genel Müdürlü?ü Merkez Ar?ivi?nde 581 numaral? defterin 277.sahife, 279.s?ras?nda kay?tl? bulunmaktad?r.
?brahim Pa?a Vakfiyesi:
Vezir Had?m ?brahim Pa?a?n?n 20 Ramazan 948 H./ 07.01.154 M. tarihli vakfiyesinde ; 1 mescit, 2 mektep ve 1 su kuyusu yapt?rarak bu hay?r hizmetlerine gelir sa?lamak amac?yla Ni?bolu Livas?na ba?l? T?rnova kazas?nda Kiran Köyü?nü, Razgrad kazas?nda Curcorkostca, Kirvine, Zevayid, Velevine adl? köyleri, Velevine köyüne ba?l? Mumcu ?skender, Behlülker ve Kemalceler adl? 3 adet mezra?y?, Yenice K?z?la?aç Kazas?na ba?l? Yeniceköy karyesinde ?eref çiftli?i adl? mezraay?, Silistre Kazas?nda Tercüman k??las? adl? mezraay?, T?rnova kazas?na ba?l? Seccar Köyünde Rostiye suyu üzerinde iki de?irmeni, Kirvine köyündeki Aklum suyu üzerinde 1 de?irmeni, Varna kasabas?nda ve Baliç?k ?skelesinde 20 dükkan, 1 oda, 2 mahzen, Usturumca kazas?na ba?l? Peskoniye köyünde 46 dükkan ve Sidrekays kasabas?nda 37 oday? vakfetmi?tir. Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 618 numaral? defterin 117.sahife 68.s?ras?nda kay?tl?d?r.
Bezm-? Âlem Valide Sultan Vakfiyesi:
Bezm-I Âlem Valide Sultan??n düzenledi?i 14 adet vakfiyede vakfetmi? oldu?u pek çok akar yan?nda, 1845 M. ve 1846 M. tarihli vakfiyelerinde yapt?rm?? oldu?u hastahane, hamam, cami ve çok say?da çe?meye gelir sa?lamak üzere Silistre de toplam 2500 M2 arsay?, 89 m2?lik bir ba?ka arsay?, Kahve sayfiyesi denilen binalar? ile Varna?da bir çiftil?i vakfetmi?tir.
III. Murad??n Annesi Nurban? Sultan Vakfiyesi
Nurbanu Sultan??n vakfiyesi de, 990 H./ 1582 M. tarihli olup, Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde 2113 numaral? defterin 281-308.sahifeleri aras?nda 50.s?rada kay?tl? bulunmaktad?r.
Bir cami, bir mederse, iki mektep, bir daru?lkurra, bir daru?lhadis, bir daru???ifa, bir mescit, iki imaret, iki hangah yapt?rm?? olan Nurbanu Sultan, bu hay?r hizmetlerine gelir sa?lamak amac? ile bugün Bulgaristan topraklar?nda kalan Yanbolu?da 2, Çömlek?te 4, Eski Zagra?da 5, Kar?nabad?da 2, ?umnu?da 2, Yenipazar?da 2, Rodoscuk?da 6 köy olmak üzere toplam 23 köy ve beraberinde mezraalar vakfetmi?tir.
Yemen Fatihi Gazi Sinan Pa?a Vakfiyesi:
Yemen Fatihi Gazi Sinan Pa?a Bulgaristan?da Hasköy?e ba?l? Uzuncaova?da bir cami, bir imaret, iki han ve iki hamam yapt?rarak, gelecek nesillere ula?mas? ve ayakta kalabilmesini teminen, i?letme masraflar?n? kar??lamak üzere 1595 M. tarihinde düzenlemi? oldu?u vakfiye ile yine Hasköy?e ba?l? Uzuncaova?da 82 dükkan, 1 mahzen, 2 f?r?n, Uzuncaova diye bilinen sahran?n tamam?, Filibe?de Meriç Nehri üzerinde 6 de?irmen, 2 sulama kanal?, Filibe?ye ba?l? Todoriç Köyü?nde Kuzu K??la?? ad? verilen arazi, Filibe?ye ba?l? Elvanc? Köyü?nde 3 de?irmen ve Yayla diye bilinen arazi, Filibe?ye ba?l? Sun Köyü?nde 2 de?irmen, Tatarpazar? Kasabas??nda 4 de?irmen, Su?lamaz ve Kerdeme isimli iki köy, vakfetmi?tir.
Yemen Fatihi Gazi Sinan Pa?a?n?n düzenlemi? oldu?u bu vakfiye di?er 6 vakfiyesi ile birlikte bir defter halinde Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde Kasa 81 numara ile muhafaza edilmektedir.
Kanunî Sultan Süleyman??n Süleymaniye Vakfiyesi:
Kanunî Sultan Süleyman 3 cami, 4 medrese, 1 t?p medresesi, 2 zaviye, 3 mektep, 3 imarethane, 1 daru?lhadis, 1 daru???ifa, 1 darulhane yapt?rm?? olup, yapt?rd??? hay?r hizmetlerine gelir sa?lamak amac? ile çok say?da köy, mezraa, de?irmen ve baz? köylerin mahsullerini vakfetmi?tir ki; bunlar?n bugünkü Bulgaristan s?n?rlar? içinde kalanlar?n?n isimleri ?öyledir:
Filibe nahiyesinde 9 köy, Blasiç Ropçozlar, Rahve Ropçozlar, Çarnova Köyü, Kuyluk Köyü, Novase Köyü, Derelü (di?er ad? De?irmenderesi, parlak) köyü, Yenice (di?er ad? karaorman) Köyü, Prada (di?er ad? Donuzderesi) Köyü, Kosva Köyü; Za?ra kazas?nda 1 köy, Umurlu Köyü, Tatarpazar? nahiyesinde 3 köy, ile 3 köyün mahsulü, Dolani, Develer Köyü, Bane (di?er ad? Do?an) Köyü, Do?an-? Haf?zan Köyü, Yaylak-? Despot Köyü mahsulü, Tu?ça Osman Köyü mahsulü, Karl?k Köyü mahsulü, Bergos nahiyesinde 5 köy ile bir mezraa, Gündüzlü Köyü, Hotaçl? (?tobasi) Köyü, Uzundo?an, Yayvanköy, Akp?nar (Konurlu) Köyleri, Arabadas? mezraas?; Filibe?ye tabi ?stanimaka nahiyesinde 3 köy, ?stanimaka Köyü, Paro?a (Arnavudlar) Muradbeylü (Yitilmi?) Köyleri, Samakova kazas?na tabi Çepine nahiyesinde 6 köy, Kamaniçe, Rokitova, Konstanova, Bana, Dorkova, Korva Köyleri Samakov nahiyesine ba?l? 6 köy, Beleç-I Bâlâ, Belçe-I Zir, Kindobrinska Godlova, Baçova, Dragli?ta köyleri; Filibe civar?nda 4 de?irmenle, çay?r?n ve dalyan?n mahsulü; Kapolis Nehri üzerinde 3 de?irmen, Filibe?ye tabi Karankol nahiyesine tabi 25 köy ile 1 mezraan?n vak?f kiras?n?n toplanmas?; Karankol Köyü, Çölmek (Gogniç), Sekban (?tobas?), Novasel, Çirpan, Virjava, Karap?nar, Yastosa-I Atik, Yastosa-I Cedid, Mirzan-? Büzürg, Mirzan-? Küçük, Esrive, Hanlar, ?smail-I Diraz Mente?elü, (rumlu), Küçük Mente?elü Yundo?lan?, Dar?obas?, Donuzderesi Köleler, Reisobas?, Müslim-I Muhammedi, Kaluker, ?spirmogili, Novasel Gaganic Köyleri; Zihne kazas?nda 10 köy, 1 mezraa, 1 köy mahsulü; Zelhova Köyü, Manolis Köyü, Porna Köyü, Dekali?ta Köyü, Çerplani Köyü, Azdravik Köyü, Küçük Azdravik Köyü, Ispaniç Köyü, Bladiç Köyü, Gorniçok Mezraas?, Kisrapoli Köyü mahsulü; Kanunî Sultan Süleyman taraf?ndan vakfedilmi?tir.
Kanunî Sultan Süleyman??n bu vakfiyesi, yine Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde K. 135 numara ile muhafaza edilmektedir.
Bugünkü Bulgaristan s?n?rlar? içinde kalan Osmanl? ?mparatorlu?u zaman?nda kurulmu? Türk vak?flar?n?n say?s?, asl?nda binleri geçmektedir. Hurufat kay?tlar?, ?ahsiyet kay?tlar? detayl? olarak incelendi?inde bu sonuca ula?mak veya geçmek mümkündür. Ancak, hali haz?rda, Vak?flar Genel Müdürlü?ü Ar?ivi?nde Bulgaristan?da kurulmu? bulunan vak?f say?s? 403 olup, Ba?bakanl?k Ar?ivi, Tapu ve Kadostro Genel Müdürlü?ü Ar?ivi, Kütüphane ve Müzelerde bulunan tarihi de?eri haiz eski eser nitelikli vakfiye ve benzeri belgeler de bu rakam?n d???ndad?r.
Sözlerime son vermeden önce iki konuya de?inmek istiyorum:
?umnu Üniversitesi Rektörü Say?n Prof.Dr. Galin Petrov?in 17 May?s 2.000 tarihinde ?umnu ?ehrinde sempozyum aç?? konu?mas?nda, Kril alfebesini icad eden din adam? iki karde?ten bahsetti. Haf?zamda kald???na göre; 1912?li y?llarda Türkiye Türkçesi için latin harflere geçmek üzere ilk deneme veya teklif de yine Bulgaristan Türkleri taraf?ndan ortaya at?lm??, ancak arap alfabesinde israr edilmi?tir.
Rumeli?nin fethi dolay?s?yla bir çok Osmanl? ailesi Balkan topraklar?na yerle?mi?, kültürler birbirlerini etkilemi?, Balkan sava?? ile Balkanlardan göç ba?lam??, 1950?li y?llar ile 1985?li y?llarda büyük göç kafileleri Anadolu?nun çe?itli illerine da??lm??, dolay?s? ile büyük bir kültür al??-veri?i vukubulmu?tur.
?nsanlar?n ve bunlar?n meydana getirdi?i devletlerin birbirileri ile iyi geçinmesi, iyi kom?uluk münasebetleri, Ulu? Türkistan??n Aras Irma??n?n kuzeyinden gelen Proto-Bulgarlarla ayn? kökten geldi?imizi de hat?rlatmak isterim.
Di?er yandan; Ünlü Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahreddin Ali?nin taraf?mdan 1981 y?l?nda yay?nlanan, ?aban 663 H./ 1264 M. tarihl ve 664 H. tarihinde ilâveler yap?l?p, H. 679 tarihinde Konya Kad?s? Ebubekir bin Ahmed Urmevi taraf?ndan geçerlili?i tasdik edilen Sivas Gökmedrese Vakfiyesinde, Sivas yöresinde o tarihlerde Bulgar kilisesi oldu?u, bunlar?n, Sultan Alp Arslanla 1071 Malazgirt Sava????nda Türk taraf?na geçen H?ristiyan Türk Bulgarlar oldu?unu tahmin ediyoruz.
Bin y?ll?k tarihimizde, taraflar?n birbiri ile iyi geçindi?i, insan haklar?na sayg?l? davrand???, e?er o sayg? olmasayd?, bugün Bulgar milleti olmayaca??n? öncelikle tarihci dostlar?m?z?n iyi bildi?ini zikretmek yerinde olacakt?r.
|
