12/ŞUMNU-ŞÜMEN ŞEHRİ.

Bulgaristanın gusey doğu kısmında bulunan  Deliorman Bölgesinin  Türk

Diyarı sayılan müstesna yerlerdendir.Osmanlı devrinde ise 1877-78 yıllarında Türk Rus savaşında Ordusuna Merkezlik ederek Bu Ordu1912/13 Balkan savaşına kadarda Edirneye nakledilerek Oradanda Anavatana nakledilmiştir. Kuzeyden ve karadenizden geleçek olan duşmanlara karşı üc kale görevi görmüş.  Varna- Ruscuk- Şumnu dan  oluşan bir müdafa hattını kurmuşlardı.Deliormanda ir Türk  şehri olarakta önemli yeri vardır. Çarşısı, Köşkleri, KILAK VE Koşuyolu saat ve bitpazarı gibi mahlelerde oluşuyordu. AHŞAP  TAHTA KEPENEKLİ  Dükkanları ve asmalı sokaklarıyla tam bir Türk şehriydi1930 yıllarında 35-40 bin nufusu varken bu ğün çok gelişerek  90650 kişiye ulaştığı araştırmalardan öğrenmiş bulunmaktayız.Tarihi eserlerine gelinçe şöyle sıralanmaktadır.Ruscukta Tuna Salnamesinde

Basılan resmi bir Almanaga göre salnameye göre o tarihte yani1869 yılında Şumnuda4152 hane varmış şehrin başlıça zenginleride terlikciler, mumcu, kaşarcı, suçukcu,kasap gibi  esnaftan oluşmaktaymış.  Evlerinin önlerindeki  muhtelif çiçeklerin süslemesi ve iç ve dış avlulardaki sebze ve meyva bahçeleride çok güzel bir manzara vermekteymiş.

1.Cami ve mescitlerin  sayısı40 .

2.Türk ve Müslüman mahlesi6.

3.Çalıştırılan  Dükkanlar1528.

4. Çalışan  magzalar260.

 Konaklama hanları 38.

6.Türk Hamamı  5.

7.Ekmek fırını35

8.Tabakhane  varlığı 46.

9.Meyhaneler 34.

10Askeri Tabya vetophane14- 3  cephanelik-1.Orduğah.

11.Telegrafhane  1.

12.Hastane 1.

13.Askeri kışlası –kazarma  3.

14.Türk Hanbarları13

15. Hükümet konagı  1.

16.Adliye sarayı  binası 1.

 17. SAAT KULESİ-1

18.Mektepler muhtelif 32:

19.Medereseler ve imaret 6.

20.Tekke ve Türbe10.

21.Hristiyan kiliseleri5

22. havralar1.

23. Çeşmeler pek çokmuş kalan 3

24 Camilerden 40 adetten yalnız ayakta  şerif halilpaşa, kılak ve tatar camiler yani 3 adet.

25. Bir imam hatip lisesi

26.Müftülük  1

 27. Tarihi evler Bulgarlaştırılarak kültür rvi sayısı 25adet.

28. Türk ve İslam vakıfları 7 adetmiş.

29. Nüvabın şerif halilpaşa kütüphanesi1. çok zenginmiş.

30.Demiryolu garıve istasyonu

31. Türk kültür  Bulgaristan Tümerkezi 1.

32.Şumnu bazında il olarak Camive mescitler105 adet kalmış.

33. Şumnu ilinde bilinen Türk evleritarihi stilde 1750 adet

34. Şumnu ilindeki tarihi konaklar kyler dahil253 adet

35.Şumnu  ilinde köylerinle birlikte köşk evleri 125 adet.

Osmanlı devleti asırlık bir  koça meşe gibi, Anadoluda ve Balkanlarda kök ve dal salarak buralarda pek çok şehir ve köyler kurmuş mevcut bulduklarını da imar etmişler. Bunlara kendi zevkleri ve yaşayış tarzına göre daha uyğun bir şekil vermişlerdir.Osmanlı hakimiyetinde Şumnu kasabası da dış görünüş bakımından diğer Türk kasabalarından pek farklı degilmiş.Bulgaristan Türklerinden  birçok sayılı  münevver kişiler burada doğmuşlardır. Osman NURİPEREMECİ, Abdulah Mecik,-Doç.dr. Halil Ethem   gibi hakkın rahmetine kavuşanlar oldukları halde  Türk gençliğine  büyük kültür ve egitim  saglamışlardır.

12/YENİPAZAR/NOVİPAZAR ŞEHRİ.

Deliormanda Şumnu iline baglı bir güzel Türk  şehridir. Nufusu26500olup,Şehir merkezinin ortasında beyaz minareli bir camisi vardır.50den fazla dükkanı,10 yakın magzası,7 adet konagı, şehir tipik bir türk şehrini andırmaktadır.Şehir17ci yüzyılda kurularak,18ci asırda tam manalı imarlaşıyor.BU ZAMANLAR Şumnu ilinde345 cami olduğu bilinirken bu ğün bunların sayısı 105 adet olarak kaldığı bilinmektedir.Tarihi eserlere gelinçe şu çıkıyor.

1.Camiler ve mescitler3+1  imiş.

2. Bedestenleri 3 adetmiş.

3.HANLARI 2 ADETMİŞ.

4.Hamamları 1 adetmiş.

5.saat kuleleri 1 adet.

6.Türkevleri 150 adet Demirkapılı imiş.

7. bir kargir kale varmış.

8.Ahmedpaşa cami981 yılı kurulmuş bunlarla birlikteİbrahimaga,Memoaga camikurulmuş.

9.Demiryoluistasyonu ve hanbarları vardır.

10.İcersinden krivarekageçtiğinden güzel 1 köprüsü vardır.

11. Yenipazar1883 yılında Bulgarlaştırılarak novipzarolmuştur.

12.POSELAN VE MAKİNE SANAYİSİ VARDIR.

13. Niyazi Akkılıçın  15/22 Ekim 1983 tarihli İSTANBUL –Bayrak gazetesinde bir araştırma.

14.Şehir ilçedir ve 15 köy bağlantılıdır. Bir okadarda  Cami ve mescidi vardır.

15.Belediyesi Türktür.Başkan Ahmed Solakovtur.

16. Deliormanda ilk kurulan Rüştiye okuları açılmasınla burada 6 okul vardır.

17. Yenipazarda 60 adet  Türk insanı Şumnu nüvvap mezunudur.

18.Yenipazar aydınlar yetiştiren bir ilçedir.Mehmed Arşi16cı yüzyılda  burada doğmuştur.

19.Bulgar coğrafiya bilimcisi Jeko Radevin  doğum yeridir.

20.1984/90 YILLARI Jivkof soykırımında Türklere 21Mayıs1989 yılında direnişlerde ve törüyüşte ilkyardım bu ilçe hastanesinde yapılmıştır.  ŞEHİRDE 1 KÜTÜPHANE VE OKUMA EVİ OLMAKLA BİRLİKTE  BİRÇOK TARİHİ Türk evleri ve konakları ilçeyle birlikte 125 adedi bularak 12adet konak ve 6adet köşk var oldu bilinmektedir.

13/ESKİİSTANBOLLUK/PRESLAV-/ESKİHAN-ÇOLAKTIR/

Deliormanın Şumnu iline bağlı orta ilçelerinden biridir.Nufusu 6525 kişiyi bulmaktadır.

Şehir  büyük kamçı ırmagı  boyuna kurulmuştur. Tarım ve hayvançılık başlıça geçim kaynagıdır.küçük bir tiçaret merkezidir.

1. Camisi ve mescidi vardı  bulunduğu cami yeri 2 dekar bir saha kaplayordu.
2. Hayır sever Mehmed aga  kendi samanlığını ibadet yeri vermiş 1 yıl kulanılmış.
3. Cami cematının 48bin dekar  topragı işlenir yeri varmış.
4. Ayrıça gene 580 dekar ormanı varmış
5. Bagçılık ilerlemiş olduğundan şarapçılıkta gelişmiştir.
6. Ormançılıkta hayli gelişmiştir. Sakar dagının eteklerindedir.
7. BURADA 1 KALE VARDIR.
8. 8
9. BURADA 2 ADET KİLİSE VARDIR.
10.  Burada 5 adet muhtelif mektepler vardır.

PRESLAV ŞEHRİNDE BU ĞÜN BULGARLAR  HAKİMİYET OLDUĞUNDAN Türkler azlığa kalınça çeşitli baskı ve korkutmalarlan CAMİLERİ YIKILMIŞ vakıf yerleri ellerinden alınmış yerine yeni cami yapımına izin verilmediğinden  NE Cami tarlası ve nede  camiOrmanı  ellwerinde kalmıştır.DİYANET- VAKIFLAR-AŞBAKANLIK-DIŞİŞLERİ, VE KÜLTÜR BAKANLIKLARI VE KONSOLOSLUKLAR NELER YAPIYOR NEREDE Türklük dünyası bunlar neden görünmeyor. EGER Bulgaristanda  Demokrasi ve H.Ö.H. VARSA Yıkılan ve zaptedilen  gaspedilen  tarlalar, ormanlar  arsalar tekrar geri verilip  oradaki Türk ve Müslüman halkı derin bir nefes alırlar. İnsanlara hürriyerler verilmedikçe de  istenilen  hiçbir gelişmede olamaz.

Evet Osmanlı zamanında şumnu şehrinde imar ve oarım sayesinde ölümsüz tapular bırakan Türk hükümdarlığı Mimarisinle ve güzel Türk sarayları, konakları, köşk ve evlerinle birlikte  Medereseler, mektepler, köprüler, bedestenler, çeşmeler, hastaneler, saat kuleleri, kışlalar, yollar gibi han ve hamamlar, dükan ve çarşılarınla mimari nişalar yapıtlar  bizlere miras bırakılmıştır.İşte biz BALKAN VE Bulgaristan Türkleri olarak bunların korunmasına,  tadilatının yapılmasına araştırılarak nerede neler varmış deyip  inçeleyerek   planlı projeli  çalışmalar yaparak bunların envanterini çıkarıp    arşivini yapabilirsek ne mutlu  balkan Türklerine diyeçegim. İşte  Balkanoloji bunun için böyle bir yol  seçti. Bu yoldada dimdik  isabetli adımlarlan yörümekteyiz. Balkanoloji başkanı niyazi akkılıç+905357910694.

 

VARNA  İLİMİZ VE TARİHİ MİMARİ KÜLTÜRLER

Bulgaristanın Karadeniz liman şehri olup Tarhte olduğu gbi  tiçaret. Ekonomi kültür  ve türizm ve sanayi merkezidir. Demiryolu-havayolu ve deniz ulaşımı vardır.Bölge nufusu köyve ilçelerinle birlikte 410750 kişiye varmakla şehir olarak300120 kişidir. İlçeleri, Pravadı,DEVNE, Suvorovo,Balkanoloji  bilimsel çalışma ve Araştırmalarına göre TARİHİ DOKUSU OLAN VE KÜLTÜREL CİZGİSİ BULUNAN HERNEVİ Osmanlıdan kalan  kültür varlıklarımızın  yapısını ve mimari varlığını bir miras ölçüsünde araştırdiğımızda  Varna ile ilgili şunlar ortaya çıkmaktadır.Bilinenlere ve araştırmaya göre eserlerimiz.

1.Cami ve mescitler41 +36mescid tamamı 77 adet.

2.Muhtelif okullardinlere göre 42. adet

3.Konaklama yeri hanlar 8 adet.

4.Tekke ve türbeler8+6-toplam 14 adet.

5. Hamamlar  6adet.

6.Medereselerin varlığı 4.adet.

7.Osmanlı kışlası  2adet

8. Yapılan köprüler 2 adet

9.Çeşmelewrin sayısı 5 adet

Egitimçi Tarih Yazarımız Osman Nuri Peremecinin verdiği bilgilere istinaden varnada 1935 yılında varnada ayakta duran 24  cami varmış. 5 mederese,1 imaret, 5 Tekke, ayrıça Piri Hamamının1935 yılına kadar hızmet verdiğinide yazmaktadır. Bu hamamın daha sonra Bulgar hükümetinçe yıkılarak yerine Balkan Bankası  yaptıklarınıda eserlerinde zikir etmektedir.Varna zaferi ilki  ikinci Murad zamanında Varna meydan savaşı 10 kasım1444 tarihlidir. İkinçi savaş ise   yani  2ci Varna zaferi 1773 tarihinde yapılmıştır.Bu ğün varnada  2 osmanlı camisi kalmıştır birde yeni yapılan özgürlük camisi.  Yani  Hayriye ve aziziye Osmanlı camisi olup üçüncü cami ise demokrasinin ve özgürlüğün bir nimeti olarak Türk  halkına   yaptırılmıştır.Meşhur  Demiryolu  garı istasyonu,  1 saat kulesi, 2  KİLİSESİ,1 Tersanesi,1 okuma evi, 1 kütüphanesi,, 1 şehitliği ve kabristanlığı 1 mezarlığı , 6 sarayı,30 köşkü, 50 konagı, 425 yakın tarihi Osmanlı evi, 150 dükkanı, 1 çarşısı, 12 atölyesi, 1 rüştiye okulu ve burada Osman nuri hoçamız ders vermiştir. 1 islami vakıf  1  müftülük, 2 mesire parkı 1 müzesi  bulunmaktadır.

PRAVADI/PRAVADİYA ŞEHRİ/.15 .

Varna iline baglı  ortaboy bir türk şehri olup varnanın garbındadır. Son sayıma göre 16750 kişi  nufusu vardır. Tarihi eserlerine gelinçe şöyle sıralanmaktalar.

1.ŞEHİR VE KÖYLERİNDE  21 ADET CAMİ VE MESCİT VARMIŞ.

2.Okulların muhtelif olmasınla 10 adet

3.Tekke ve zaviyeler 2 adetmiş.

4. şehirde sarp  bir kale varmış.

5  konak hanı 1 adet

 6 Hamamları 4 adet biliniyor

5.1YENİÇ  ERİ PİRİ TEKKESİ VARMIŞ

6.Çoban  Veli tarikatına ait tekke varmış.

7. Demiryolu  garı ve istasyonu vardır

8..DOKUMA, TEKSTİL, SANAYİ DALARI VARDIR.

9. müzesi, okuma evi ve kütüphanesi vardır.

10. köylerinle birlikte 30 camisi bulunmaktadır.

11. ilçede köylerinle birlikte 325 yakın türk tarihi mimari yapısı evler vardır.

12. hala  daha burada 60 yakın  dükkan vardır.

13.  türk konakları 12

14. Türk  köşkleri ise 22

15. Mesire piknik bahçeler   16. 7 adet kargir köprüsü 17.  tarihi bedesteni 1 adet. Vardır.

16/- RUSCUK  / RUSE / İli  vakıf ve mimari eserlerimiz ğöstergeleri

Bulgaristanın 6cı büyük şehirlerinden olup Tuna nehrinden 20 metre yüksekliktedir.

Ruscuk bir liman şehriolmasınla birlikte güzel bir Türk şehriydi.1393 yılında bayazıt tarafından fethedilmiştir. 93 harbinden sonrabize şunları miras bırakmıştır.

1. Cami ve mescit olarak29 adet.genelde 93 Cami kalıyor- sonra 33 sonrası29 kaldı.
2.  tekkeler  7 adet
3. Hanlar   21 adet
4.  çarşıları 3 adet
5. medereseler 7 adet
6. muhtelif okular 46 adet
7. Ruscukta Osmanlıda 600.000 Türk yaşayormuş.
8. .225  EVİN  YALNIZ  20 Sİ  HRİSTİYAN BULGARMIŞ.
9. Rusçukta müftülük ve İslami cemaar vardır.
10. Demityolu garı ve hanbarlarıvardır.
11. KÖPRÜLER 2 ADET
12. numune cifliği 1 adet
13.  Çocuk islah evi 1 adet
14. 1 telegrafhae1 adet
15. . ziraat bankası ve emniyet sandığı kurulması1+1 olarak.
16. MUHTELİF OKULAR- KLİSELER  KURMAKLA BİRLİKTE buradaki güvenliğide hak ve adalet içinde ayırım yapılmadan saglanmıştır.eserlerin sıralanması şöyledir.
17. Abdülcelilzade Halil aga cami.
18. Abdulbakipaşa cami
19. Ahmed bey cami
20. AlayeliMustafa paşa cami
21. Alipaşa cami
22. Alibey cami
23.  Arasta cami
24. Aravut Hüseyin mescidi
25. Arnavut Hüseyin mederesesi
26. Baloğlu cami
27. Balıkhane  cami
28. Bayraklı defterdar hacı Ahmed efendi cami.
29. Benli/veyabele/ hacı sarı Halil ve onunamınayapan hacı Davut cami.
30. Beseriçe cami.
31. Boyalı cami
32. BURMALI CAMİ
33. cami atik abdulah paşaşa cami
34. Abdulah paşa  mederesesi
35. Abdulah paşa mektebi
36. Abdulah paşa  çeşmesi.
37. Haliloğlu cami
38. Çarşı cami
39. Cavuşzade  camisi veya celebi aga camisi
40. Dae usta cami
41. Davut bin İbrahim aga cami
42. Davut bin İbrahim aga Mederesesi
43. Davut bin İbrahim aga  mektebi.
44. Debbaghane cami
45. Arnavut hüseyinaga cami
46. DEFTERDAR Abdulbakipaşa cami, bayraklı cami
47. DOMEKLE CAMİ
48. Dur Alibey oğlu Mehmed bey cami
49. ebu şaban mescidi
50. Zade hacıAhmed agacami
51.  ESKİ CAMİ
52. Eski kutsizade cami
53. Faik paşa mescidi
54. Behram paşa mektebi
55. Kavganiz  tiz cami
56. Gümrükçü  hacı mehmed cami
57. GOGONOS MESCİDİ
58. Hacı Ali cami
59. Hacı beyler cami
60. hacı ebubekir cami
61. hacı  hasan cami
62. hacı Hürmüz cami
63.  hacı keleş taylasan cami
64. Hacı Hürmüz cami
65.  Hacı  mehmed cami
66. Hacı Muhsi cami
67. hacı musa cami
68.  hacı Mustafa balcızade hacı mehmedaga cami
69.  hacı Osman cami
70. Hacı Süleyman aga cami
71.  hacı Yusuf aga cami
72.  HAYDAR BEY CAMİ
73.  Haydar bey  çeşmesi
74.  Hayreddin aga camisi
75. HIZIR CAMİ
76.  hisar cami
77.  Hüsam cami
78.  HASAN HOCA CAMİ
79. HASAN HOÇA MEDERESESİ
80.  İbrahim aga cami
81.  İbrahim paşa cami
82. İsmailoğlu ahmed aga cami
83.  Kahveci hüseyinaga cami
84. KARAALİBEY CAMİ
85. kadıahmed efendi cami
86.  kapıcıbaşı Ahmed aga cami
87.  KARA ALİ CAMİ
88.  KARA KOÇULU CAMİ/ BALTACI CAMİDE BİLİNİR.
89. kuzu hacı Hüseyin cami
90. KUZU HACI HÜSEYİN MEKTEBİ
91. Lom mescidiMehmed oglu recep cami
92.  Neno cami
93. MESİH VOYVODA  CAMİ
94. Mustafa paşa cami
95. mustafapaşa  mederesesi
96.  Müftü ali  efendi cami
97. Nasrullah efendi cami
98.  NİKSARI CAMİrüstempaşa cami
99. rüstempaşa nederesesi
100.  Saray cami
101.  Seyid  mustafapaşa camiSEYİD MUSTAFAPAŞA Mederesesi
102. SEYİDMUSTAFA PAŞA  mektebi
103. SEYİD MUSTAFA PAŞA  Çeşmesi
104. Seyid Ahmed edendi cami
105. Şeyh zade cami
106.  ŞEYH HALİL EFENDİ CAMİ şeyh  Halil efendi  zaviyesi
107. Taş mescid
108.  AYŞE HARTUN  MESCİDİ
109. Tatarlar mescidi
110.   Tekye mescidi
111. Tombul cami
112. Tuzcular mescidi
113. ÜMMİ GÜLLÜCE HATU CAMİ yeni cami
114.  ABDULBAKİ PAŞA MEDERESESİ
115. aliçavuş MEDERESESİ
116.  alicavuş mektebi
117.  SANAT MEKTEBİ
118. aliriza tekkesi
119. HUZIR BABA ZAVİYESİ
120. mehmed cavuş  zaviyesi
121.  MUHSİN PAŞA TEKKESİ
122.  Mustafapaşa Bektaşi tekkesi
123. ŞAZELİ DERGAHI
124. şeyh Halil efendi zaviyesi
125. Şuca dede zaviyesi
126. Alayeli mustafapaşa hanı
127. Rüstempaşa kervansarayı
128. İSİMSİZ HAN
129.  ali çavuş hamamı
130. Rüstem paşa hamamı
131.  RUSCUK KALESİ    Abdulah Ramiz paşa Kırımlı-Türk devlet adamı 1765/1813 Kırım kazaskeri SEYİT Feyzullah beyin oğludur.Mederese öğrenimi ğörüyor. Mısırda ordu kadılığı yapıyor.Şumende  görevli bulundu.. Selim üc  zamanı  kavalaya sürülecegini anlayınça Ruscuğa kacıyor. Alemdar Mustafa paşa tarafından Silistre valiliğine atanıyor. Alemdar ile İstanbula gelerek28.7.1808 tarihinde Rumeli  valiliğine geliyor.29.03.1804 Yerköyde pusuya düşerek öldürülüyor.Çatalça – Subaşı

SELİM  Girayın Cifliğinde saklansada bir süre sonra Alemdarın adamı Ahmed efendinin yanına  Ruscu