BALKAN KÜLTÜR ESERLERİ - II. Bulgaristan Türklerinin Edebiyatı2

Page 1

II. Bulgaristan Türklerinin Edebiyatı

1877-1878 Türk-Rus Savaşı sonucu bir Bul-

garistan devleti kurulur. Yeni devletin sınırları içe-

risinde kalan Türklere de Bulgaristan Türkleri den-

meye başlar.

Yeni koşullar içerisinde Bulgaristan Türk-

lerinin yaratbildikleri edebiyata bundan böyle Bul-

garistan Türkleri edebiyatı denir. Rumeli Türk ede-

biyatı ifadesi sadece eski bir dönemi belirten bir

tarihî ifade olarak kalır.

Bulgar devleri kurulalıdan beri Bulgarların

Türklere yönelik esas politikalarında hiçbir de

ğişiklik olmamıştır. Baskılar, zorunlu göçlerle

Türklerin sayısını azaltmak, Bulgaristan'da de

mografik manzarayı değiştirmek, Bulgarların baş

lıca amacı olmuştur. Türk azınlığına yönelik böyle

bir siyasetin güdüldüğü bir ülkede elbette Türk

edebiyatı da gelişemezdi, zirvelere ulaşamazdı.

Ancak tüm frenlemelere rağmen Türk azınlığın

edebiyatı varlığını sürdürebildi.

1. BULGARİSTAN TÜRKLERİNİN SÖZLÜ

EDEBİYATI

Bulgaristan Türklerinin edebiyatı, Rumeli

Türk edebiyatının bir devamı olarak iki yönde ge-

lişmesini sürdürür. Bir yandan sözlü halk ede-

biyatı vardır, öte yandan da bir yazılı edebiyat var-

dır. Sözlü edebiyat, kendi özelliğinden dolayı

Rumeli topraklarında yüzyıllar boyunca Rumeli

Türklerinin yaratmış oldukları sözlü edebiyat ge-

leneklerini Bulgaristan Türkleri sürdürebilmiş ve

yeni koşullarda yaratılan eserlerle bu sözlü ede-

biyatı daha da zenginleştirebilmişlerdir. Bul-

garistan Türkü yeni efsaneler ve yeni destanlar ya-

ratarak gönlünü avutmuş, karanlık günlerinde

kendine teselli bulmuştur.

Sunulan Antoloji'de verilen örneklerden de gö-

rülüyor ki, halk edebiyatının atasözü, bilmece, te-

kerleme, mani, türkü, destan, fıkra, efsane,masal gibi

türleri Bulgaristan Türk halk edebiyatında da esas

türler olarak varlığını sürdürmüş ve yeni eserlerle

zenginleşmiştir.

Bulgaristan Türklerinin sözlü edebiyatı bu-

güne kadar gerektiği bir biçimde tanıtılmamış, uz-

manlar tarafından da gereken değerlendirmeler ya

pılmamıştır. Bazı yabancı araştırmacılar bu konuya

değinerek birkaç örnek göstermekle yetinmişlerdir.

Bulgar araştırmacılar ise daha çok Türk Halk ede

biyatının, kısmen de Bulgaristan Türkleri halk ede

biyatının Bulgar halk edebiyatına etkisi konusu

üzerinde durmuşlardır. Bu konuda çalışmaları kı

saca şöyle özetleyebiliriz:

Geçen yüzyılın kırklarından başlayarak dok-

sanlı yılların başlarına kadar çalışmalarını sür-

dürmüş Bulgar aydını, öğretmen, şair, gazeteci

Petko R. Slaveykov, Türk atasözleri ve özlü sözleri,

bunların birçoğunun Bulgarlar tarafından da kul-

lanıldığını tespit ederek malzeme toplamaya baş-

lamıştır. Slaveykov, Türk atasözleri ve özlü sözler

Türkçe olarak Bulgarlar tarafından sık sık kul-

lanıldığından başka, bazen Bulgarca konuştukları

zaman da, anlamına göre ve Bulgarların yaşayış

tarzına, Hıristiyan âdet ve geleneklerine uygun bi-

çimlerini bularak bunlann çevirisini yapmışlardır

demektedir.

Bilimsel amaçla malzeme toplayan ilk Bulgar

bilgini St. Mladenov'dur. Bilgin, Türk atasözlerini

toplamış ve bunları 1914 yılında bir derlemede ya-

yımlamıştır.

Macar Türkoloğı J. Nemeth, St. Mla-

denov'un derlemesini inceler ve malzemenin Türk-

çe bilen Bulgarlardan toplanmış olmasını eleştirir.

Derlemedeki malzemenin nereden ve kimlerden

toplandığına dair bilgi verilmiş olsa da, Türk ağız-

larının özelliği açıkça görülmemektedir. Bilgiyi ve-

renlerin konuşmalarında öteki Türk ağızlarının da

özellikleri vardır.

Dilcilik açısından St.Mladenov'un der-

lemesindeki malzemeden yararlanmanın sakıncalı

olduğunu bildiren J. Nemeth haklıdır. Ancak folk-

lor açısından bu derlemenin büyük değeri vardır:

Yüzyılımızın başlarında Bulgarlar tarafından kul-

lanılmakta olan atasözleri, özlü sözler, bunların

kaç varyantta kullanıldıkları, nasıl değişmelere uğ-

radıkları hakkında geniş bilgi vermektedir.

Bulgar araştırmacı St. Çilingirov da Türk ata

sözleri ve özlü sözlerini toplayarak bunları Sofya

Millî Etnografya Müzesinin bülteninde ya

yımlamıştır.

24. Slaveykov P.R., Bılgarski Pritçi (Bulgar Atasözleri), 2 çasti, 1856.

25. Mladenov St., Ein Beitrag zum türkishen Sprich-VVörterschatz, ZDMG, LXVIII, 1914.

26. Nemeth }., Zur einteüung zum türkischen Mundarten Bulgariens, Sofia, 1956.

27. Çilingirov St, Turski poslovitsi, porovorki i harakterni izrazi (Türk atasözleri ve Deyimler) - Bulletin du Musee National d'et-

nographine de la Sofia. II-eme annee (1922), 157-171; III-eme annee (1923), 59-65; XII-eme annee (1936), 153-156.

Page 2

İstanbul Galatasaray Lisesi'nden mezun

olmuş, bir süre İstanbul'da tıp öğrenimini sür-

dürmüş, daha sonraları da Rusya'da hukuk bi-

tirmiş Sofya Üiversitesi profesörlerinden St. Bob-

çev de Türk atasözleri ve özlü sözleri üzerinde

araştırmalar yapmıştır. Türkçeyi ana dili gibi bilen

bilgin "Bulgaristan'da Türk Atasözleri" başlıklı ese-

rinde şöyle demektedir: "... Türkçe kelime, Türk

deyim ve atasözleri, (Türk) dili(ni) az veya çok

bilen ya da hiç bilmeyenler tarafından pek çok kul-

lanılmıştır. Çünkü insanlar bunları daha etkili ve

daha canlı bulmuşlardır.

B. Tsonev "Bulgar Dilinin Tarihi" başlıklı ese-

rinde Türkçenin Bulgarca üzerindeki etkisinden

bahsederken, bu etkinin sadece kelimelerden ibaret

olmadığını, Bulgarcada birçok Türkçe deyimin, ata-

sözünün ve özlü sözlerin de kullanıldığını vur-

gulamakta ve bir hayli örnek vermektedir. Gös-

termiş olduğu örneklerden "Kendi düşen ağlamaz",

"Artık mal göz çıkarmaz" gibi Türk atasözlerinin

günümüzde Bulgarca, daha yaşlı kuşak tarafından

ise Türkçe kullanıldıkları bir gerçektir.

'irsyimç

Ünlü Bulgar folklorcusu M. Arnaudov da

sözlü halk edebiyatının büyük bir bölümünü oluş-

turan ve hacim bakımından en kısa, en yaygın ve

en sevilen eserlerin atasözleri olduğunu yazarak,

bu sözlü edebiyat türünde özellikle Türk folklor et-

kisinin çok güçlü olduğunu bildirmektedir.

Türk folkloru sayesinde Bulgar folklorunda

masal ve özellikle efsane türünün oluştuğu Bulgar

bilginlerince itiraf edilmektedir. Türk etkisi Bul-

garların şehir şarkılarına, musikisine

, oyunlarına

kadar uzanmaktadır.

Türk folklorunun malı olmaktan başka, Bal-

kan halklarının ve dünya folklorunun bir mirası

durumuna gelmiş Nasreddin Hoca fıkraları da bil-

ginlerce sık sık araştırma konusu olmuştur. Nas-

reddin Hoca ile Hitır Petır (Kurnaz Petre) folklorik

simaları üzerinde V. Vılçev'in araştırması Bulgar

histeriografisinde orijinal bir monografidir. Araş-

tırmacı, Bulgar folklorunda Nasreddin Hoca'nın

son derece popülerliği, Bulgar halk edebiyatında

benzer bir simanın ortaya çıkmasına neden ol-

muştur, diyor. Bu olayın, öteki Balkan halkları

sözlü edebiyatında ve başka halkların folklorunda

rastlanmayan bir olay olduğu vurgulanmaktadır.

Bulgar folklorunda varlığını sürdüren Nas-

reddin Hoca fıkraları ya değişmemiş olarak ya da

değişik varyantlarda bilinmektedir. Birçok fıkranın

3-4 varyantı vardır. Antolojide verilen fıkralar Bul-

gar folklorunda halen var olan fıkralardır ve ba-

zıları varyantlarıyla verilmiştir.

Nasreddin Hoca Hitır Petır olayıyla ilgili şunu

önemle belirtmek gerekir: Bu olaya ve Hitır Petır

simasına Bulgarlar sahip çıktığı kadar Ma-

kedonlular da sahip çıkmaktadır. Bu konuda Oli-

vera Yaşar - Nasdeva gibi ünlü Makedonlu bil-

ginlerin çok değerli araştırmaları vardır.

* **

Bulgaristan Türk aydınları kendi tarihleri hak

kında bilgi toplama ve folklor ürünlerini toplama

gibi çalışmaların yapılmasını Türk Öğretmenler

Derneği'nin VI. Kongresinde gündeme getirmiş ve

kabul edilen Talimatnamenin 25. maddesinde

şöyle denmiştir: "Her öğretmen boş vakitlerinde,

bahusus tatil günlerinde ilmî ve terbiyevî

malûmatını artırmaya ve genişletmeye mecburdur,

arzu olunur ki, öğretmenler topografya, coğrafya,

tabaka (jeoloji) fenlerine de malûmat almaya,

memleketin iktisadî ahvalini öğrenmeye, millî tür

küleri, masalları, âdetleri, hasılı yurdun umumî ah

valini zaptetmeye çalışsınlar."

Bu talimatnameye uyarak Servi'de (Sev-

lievo'da) öğretmenlik yapan İbrahim Hakkı'nın

Servi tarihçesini yazarak Muallimler Mecmuasında

tefrika ettiği bilinmektedir. Ancak bundan sonra

bu uğurda çalışmalar yapılıp yapılmadığı hak-

kında bilgi yoktur.

1944'ten sonra komünist rejim döneminde

(1944-1990) Türk aydınlan sözlü halk edebiyatına,

folkloruna ilgi göstermeye başlamıştır. 1950'lerde

bir hayli malzeme toplanmış ve oldukça zengin bir

arşiv oluşmuştur.

1952-1953 ders yılında Sofya Üniversitesinde

Türk gençlerine ait Türkoloji Anabilim Dalı'nın

açılmasıyla Türk folkloruna ilgi daha da artmıştır.

28. BobçevSt, tstoriko-filologiçeski fakultet, kn. XXV, 4,1929.

29. Tsonev B., Istoriya na bılgarskiya ezik (Bulgar Dili Tarihi), tom 2. Sofiya, 1984.

30. Arnaudov M., Oçertsi po bılgarskiya folklor (Bulgar Folkloru Üzerine Denemeler), Tom L, Sofiya 1968; tom II., Sofiya, 1969.

31. Katsarova R., Balkanski varianri na dve turski pesni (İki Türk Şarkısının Balkan VaryanÜarı), Izvestiya na Instituta za mu-

zikoznanie, tom 16, Souiya.

32. VılçevV., Hitır Petır i Nastradin Hoca (Kurnaz Petır ve Nasreddin Hoca), Safi ya 1975.

33. Jaşar-Nasteva O., Makedonya'da Nasreddin Hoca, Balkanlar'da Türk Kültürü Dergisi, yıl 2, Sayı 3, s 8 11

34. Keskioğlu., Bulgaristan'da Türkler. Tarih ve Kültür, Ankara, 1985.

Page 3

Öğrencilere Türk folkloru dersleri vermeye baş-

layan Riza Mollov bu alanda hem kendini iyi bir

uzman olarak yetiştirmiş, hem de öğrencilerinde

de Türk folkloruna ilgi uyandırmış, sevgi aşı-

lamıştır. Türk liselerinde, öğretmen okullarında ve

enstitülerinde Türk dili ve edebiyatı dersleri ver-

meye başlayan genç uzmanlar, öğretmenler, Türk-

çe çıkan gazetelerde çalışan Türk aydınları Türk

folklor malzemesi toplamakla çok hayırlı iş yap-

mışlardır. "Eylülcü Çocuk" gazetesi ise Türk folklor

malzemesi toplayanlar arasında yarışmalar dü-

zenleyerek öğrencilerin bu yönde çalışmalarını teş-

vik etmiştir. Böylece birkaç yıl içerisinde Sofya

Üniversitesinde, Bulgar Bilimler Akademisi Et-

nografya Enstitüsünde, Eğitim Bakanlığına bağlı

"Halk Eğitimi" Yayınevinin Türkçe Kitaplar Şu-

besinde, "Eylülcü Çocuk" gazetesinde zengin bir

arşiv oluşmuştur.Çok geçmeden de Türk folkloru

derlemeleri yayımlanmaya başlamıştır.^^ Türk est-

rat tiyatroları da folklor incileri toplamış, en güzel

türküleri Kadriye Lâtifova, Ulviye Ahmedova ve

daha birçok ses sanatçısının yanı sesleriyle bunları

Türk azınlığı arasında yaymışlardır.

Bulgaristan Türk halk edebiyatı üzerinde ilk

bilimsel çalışmalara da başlanmıştı. Riza Mollov

yıllar boyunca çalışmış ve sonunda 570 sayfalık

monografisini incelemeye sunmuştu.Ancak bu güzel

eser, araştırmacının başına çok huzursuzluklar ge-

tirmiş ve eserin de yayımlanmasına imkân ve-

rilmemiştir. Hayriye Memova-Süleymanova'nın

(Süleymanoğlu Yenisoy) Güney Bulgaristan Türk

Folkloru ve Kriçim Türklerinin Folkloru (Araş-

tırma ve Metinler) başlıklı iki eserinin ve Salih Bak-

lacı'nın Türk-Bulgar Atasözleri Paralelleri başlıklı

eserinin de akibeti böyle olmuştur. Bunu takip

eden acı olaylardan biri de 11 Ağustos 1983

tarihinde Riza Molov, Hayriye Memova-

Süleymanova, İbrahim Tatarlı ve Salih Baklacı'nm

evleri basılarak kitaplıklarına el kondu.. Hayriye

Süleymanova'nın Bulgar güvenlik organlarınca

evinden alınan folklor malzemeleri, eserleri (mü-

seveddeleri dahil) ve kitapları bir daha iade edil-

memiştir. Riza Mollov'un da eserleri ve kitapları

iade edilmemiştir. Böylece Bulgaristan Türk folk-

loru üzerine başlamış araştırmalar sadece birkaç

kısa makalenin yayımlanmasıyla noktalanmış oldu.

1990'dan bu yana Bulgaristan'ın Türklerle

yoğun bazı bölgelerinde folklor ekipleri kurularak

eski geleneklerin yeniden hayata geçirilmesi için

çaba harcanmaktadır. "Hakve Özgürlük" gazetesi

sayfalarında zaman zaman bazı yazıların çıkmış ol-

ması ve özellikle çocuklara ait "Filiz" gazetesinde

verilen bilmeceler, atasözleri, Ramazan manileri ve

fıkralar çok sevindirici olmuştur. Öğrencilerin folk-

lor eserleri toplamaları "Filiz" gazetesi tarafından

teşvik edilmektedir.

1996 yılı, UNESCO tarafından Nasreddin Hoca

Yılı olarak ilân edilmiştir. Bulgaristan Türk ay-

dınlan da Sofya'da Nasreddin Hoca konulu bir

sempozyum düzenlediler. Bu sempozyum günleri

Bulgaristan Türklerinin âdeta bir folklor kültürü

bayramına dönüştü. Totaliter rejimin onyıllarca ya-

saklamış olduğu eski geleneklerimizi, aydınlarımız

yeniden canlandırmaya kararlıdırlar. Halen Bul-

garistan Türklerinin Folkloru başlıklı bir proje üze-

rinde çalışmaların hazırlığı yapılmaktadır.

Nasreddin Hoca Sempozyumunda sunulan

bildiriler ve sanat eserleri Sofya'da dört kitap ha-

linde yayımlanmıştır.

Üç-dört yıl önce Kırcaali, Şumnu,Razgrat,

Dobriç gibi şehirlerde Türk Edebiyatı ve Kültürü

Dernekleri "kurulmuş ve bu yörelerdeki aydınlar

kurdukları derneklerde faaliyet göstermektedirler.

Çalışmaları kapsamına folklor da girmektedir. Ay-

rıca Şumnu Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı

ile Rus Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı'nda, Filibe

(Plovdiv) Üniversitesine bağlı Kırcaali Enstitüsü

Türk Dili ve Edebiyatı, Bulgar Dili ve Edebiyatı Bö-

lümü'nde öğrenim görmekte olanTürk gençleri de

folklor malzemesi toplamaya teşvik edilmektedir.

Bütün bu çalışmalar önceden hazırlanmış bir prog-

ram üzere ve daha teşkilâtlı bir surette yapılırsa,

elde edilecek sonuçlar da daha sevindirici olacaktır.

Bulgaristan Türklerinin sözlü edebiyatının öteki

Balkan ülkelerindeki Türklerin sözlü etebiyabyla kar-

şılaştırmalı olarak incelenmesi de araştırmacılar önün-

de duran önemli konulardan biridir. 11 k araştırmalar

bunun çok ilginç bir konu olduğunu göstermektedir.

35. Türk Atalar Sözleri ve Özlü Sözler. Derleyenler: Yusuf Kerimov, Beytullah Şişmanov, Sofya, 1955; Bulgaristan Türklerinin Halk

Şiiri. Seçen ve Redakte eden: R. Mollof, Sofya, 1958.

Bilmeceler, Derleyen: Mefkure Mollova, Sofya, 1958; Rodop Manileri. Derleyenler: Hayriye Süleymanova, Emil Boev, Sofya, 1962.

ikinci Genişletilmiş Baskı: 1965; Rodop Türk Halk Masalları. Derleyenler: Emil Boev, Hayriye Memova, Sofya 1963; Rodop Tür-

küleri. Derleyenler: Emil Boev, Hayriye Süleymanova, Sofya, 1964.

36. UNESCO-1996 Uluslararası Nasreddin Hoca Yılı: Dokunmayın Hırsıza, Hazırlayanlar: M.Tahsin, Y.Popov, Î.Çavuş, Sofya, 1997;

Eskil ve Çağdaş Nasreddin, Derleyen ve Bulgarcadan Çeviren: t.Yalımov, Sofya, 1997; Nasrradin Hoca (Nasreddin Hoca), Sıs-

raviteli: I.Çauş, Y.Popov, M.Tahsinov, Sofiya, 1997. Dördüncü kitapçık da baskıdadır.

Page 4

2. BULGARİSTAN TÜRKLERİ'NİN

YAZILI EDEBİYATI

Bulgaristan Türklerinin yazılı edebiyatı 120 yıllık

tarihi boyunca bir azınlık edebiyatı olarak Rumeli

Türk Edebiyatı geleneklerini sürdürmeye çalışmış;

ancak, ağır toplumsal koşullar yüzünden sık sık

durgunluk hattâ suskunluk dönemi yaşamıştır.

Doksanüç Savaşı, sonra da Balkan Savaşının

getirdiği büyük felâketler Bulgaristan Türkünün

sözlü edebiyatında ağıt, destan, efsane şeklinde eser-

lerde dile getirilmişse de, yazılı edebiyatta bu ko-

nularda eserler yayımlamak kolay olmamıştır. Bir

sanat eserinin yayımlanması ve okurlara ula-

şabilmesi, Bulgar devletinin Türklere yönelik iz-

lediği politikaya ve uyguladığı sansüre bağlı ol-

muştur.*

Bulgaristan Türklerinin yazılı edebiyatı bir-

bütün olarak araştırılmamış, birçok sorunun açık-

lığa kavuşturulmasına geç başlanmıştır. Bu alanda

ilk yazılara Türkçe çıkan Yeni Işık ve Halk Gençliği

gazetelerinin 1948 tarihli sayılarında rastlıyoruz.

Süleyman Hafızov, Edebiyatımız (Yeni Işık, Sayı 16,

1948), Sağlam Esaslara Dayanarak Tenkit Edelim (Yeni

Işık, Sayı 52, 1948); Osman Sungur, Edebiyata Dair

(Halk Gençliği, Sayı 5, 1948), Edebiyat (Yeni Işık,

Sayı 39, 41, 42, 44, 45, 46, 48, 50, 1948) başlıklı ya-

zılarla Bulgaristan Türklerinin sanat eserlerini de-

ğerlendirmeye çalışmışlardır. Bu yıllarda edebiyat

ile ilgili yazılarda Hafız İslâm Ergin'inn de imzası

bulunmaktadır.

Bulgaristan Türkleri edebiyatının bilimsel

esaslara dayanarak araştırılması Riza Mollov'un

adıyla bağlıdır. Araştırmacı Edebiyat ve Onun Da-

vası - Eskiden Edebiyatımız Var mıydı? yazısını Yeni

Işık gazetesinin 1948 tarihli 49. sayısında ya-

yımlamış ve 1949,1950 yıllarında da şu başlıklarla

yazılar yazmaya devam etmiştir: Tenkit ve Tenkit

(Yeni Işık Sayı 7, 8, 1949), Bulgaristan Türkleri Ede-

biyatı Üzerinde Bir inceleme Denemesi (Yeni Işık, Sayı

19, 1950), Vatan Cephesi Devrinde Bulgaristan Türk-

lerinin Beş Yıllık Edebiyatı (Yeni Işık, Sayı 20, 21, 22,

23, 29,1950) vb. Bu araştırmalarında R. Mollov baş-

lıca iki konuyu işlemiştir:

Bir - İkinci Dünya Savaşından önce Bul-

garistan Türklerinin edebiyatının var olduğunu ka-

nıtlayarak şöyle yazmıştır:

"9 Eylül (1944 yılı) öncesi edebiyatımız, ek-

seriya Türkiye edebiyatının tesiri altında kalmıştır.

Fakat inkişafında vatanımızdaki muayyen devrelere

ait siyasî, ideolojik ve kültürel değişikliklerden

kendisini alamamıştır. Türkiye realitesinde olmayan

gelişmiş kapitalizm cemiyetindeki içtimai mü-

nasebetleri ve tipik düşünceleri, yazarları sınıf gö-

rüşüne göre aksettirmiştir. 9 Eylül'den sonraki ede-

biyatımızda da aynı hali görmekteyiz. Yalnız şu

farkla ki Bulgaristan Türklerinin edebiyatı, 9

Eylül'den evvel kapitalizm zıddiyetleri yüzünden

sağlam inkişaf raylara oturtulmayarak, zikzaklar

kaydederek tekâmül etmiştir. Fakat bu tarihten

sonra onun için imkânlar büsbütün değişmiştir."

İki - Bulgaristan Türkleri şiirinin beş yıllık

(1945-1950) bir dönemde nasıl gelişebildiği ko-

nusunu işlemiş ve ilginç düşünceler ortaya at-

mıştır.

R. Mollov'un edebiyata ilişkin yazıları Edebî

Makaleler (İlim ve Tenkit) başlıklı kitabında (Sofya

1958) toplanarak yayımlanmıştır.

1950'lerde Yeni Işık, Halk Gençliği ga-

zetelerinde Yeni Hayat Dergisinde Türk azınlığın

edebiyatına ilişkin yazılar yazılmış, kimi sa-

(*) Yukarıda da belirtildiği üzre, Bulgar bilim adamları Türklerin sözlü edebiyatına ilgi göstererek araştırmalar yapmışlardır. Ancak

bu azınlığın yazılı edebiyatı Bulgarlara araştırma konusu olmamıştır. Türk aydınlarının yazdıkları eserlerin birer sanat eseri dü-

zeyinde olmadığı iddia edilmekte, özellikle ikinci Dünya Savaşından sonra yazılan eserlerin komünist yöneticilerin siparişi üzere ya-

zıldıkları vurgulanmaktadır. Bunu söyleyenler bir dereceye kadar haklıydılar. Ancak bu dönemin Bulgar sanatçıları da, bazı istisnalar

dışında, komünist rejimin başarılarını "terennüm" ediyorlardı. Bu konuyla ügilişair Ahmet Şerif Şerefli şöyle yazıyor:

"Totaliter rejimin ömrü 45 yıldı. 45 yaşında öldü. Bulgar yazarlar Birliğinin 3000 kayıtlı üyesi bulunuyordu. Kulukça ma-

kinesinin ürettiği civcivler gibiydi onlar. Kırmızı ışık yanmca uykuya yattılar, yeşil ışık yanmca uyandılar. Fabrikada üretilen mallar

için bile roman yazma emri aldılar ve yazdılar, tütün kırımı, derin güz sürümü için şiirler yazdılar. Güdümcülük, şiarcılık Bul-

garistan'a Sovyetler'den gelmişti. 300 milyon Sovyetler'de 300 bin yazar kayıtlıydı. Kızıl Sovyet faşizmi yetmiş yaşında öldü. Gerçi

edebiyat ve sanat için yatırım yapılıyordu. Ama pazarda sadece konfeksiyon bulunuyordu. Bu rejimler dünyaya edebiyatçı, sanatçı

veremediler" (Balkanlar'da Türk Kültürü, Sayı 15. sf.: 37, Bursa, 1995)

Bulgar ve Sovyet "kardeşleri" örnek alan birçok Bulgaristan Türk yazar ve şairi de elbette geri kalmamak için çok çaba harcadı ve

Komünist Partisinin isteği doğrultusunda sanatla ilgisi olmayan "eserler" yazarak ödüllendirildiler.

Partinin istekleri üzere eser yazmayan sanatçılar ise BELENE ölüm kampında, hapisanelerde ve sürgün edildikleri Bulgarların

yoğun yaşadığı bölgelerde, duygularını gizlice şiire döker, karanlık günlerin aydınlığa kavuşmasını beklerlerdi, işte bu sanatçıların

birçoğu şimdi Anavatan'da böyle eserlerini kitap halinde yayımlamakta, estetik değeri daha da yüksek eserler yazarak edebiyatımızı

gerçek sanat eserleriyle zenginleştirmektedirler.