Türkler Yine Seyirci
Geçen hafta küçük bir haberle Kumbaracıların evi hakkında son gelişmelerle ilgili kısa bir haber yayınlamıştık. Bu hafta ise daha geniş çapta konuyu ele aldık. Bu yazıda, Türk kurum ve kuruluşları görüş belirlenmedikleri için sadece Makedon ve Arnavut yetkililerin görüşlerinisergiledik. Gelecek hafta ise Kumbaracı ailesinin değerli ferdi olan Lidiya Kumbaracı’nın tam bir yıl önce vermiş olduğu yazılı tepkiyi dile getireceğiz.
Yaşar Kumbaracı Bey’in evi, Çayır Belediye Başakanı İzet Meciti’nin girişimiyle, Belediyenin yetkisinde restore edildikten sonra, Arnavut tarihi müzesine dönüştürülecek. Konuyla ilgili kamuoyuna açıklamada bulunan Belediye Başkanı İzet Meciti’nin sözlerine göre; Müzenin bir kısmında, UÇK’ya ait belgeler sergilenecek, Prizren Ligi toplantısından en yeni döneme kadar ait belgeler de müzede sergilenecek. Yaşar Kumbaracı Bey’in evinin bu amaç için onarımına ait ön hazırlıkların başlatıldığını uzmansal manada gerekli olan araştırma, değerlendirme ve incelemelerin yapılması için de çalışıma grupların kurulduğunu açıkladı.
Yaşar Kumbaracı Bey’in evinin Devletin yetkili kurumları tarafınca koruması altında konulması için, Arnavut Tarihçileri Derneğinin üyeleri olan Naser Çuri ile D-r. Ramiz Abduli’nin imzasıyla, Milli Müessese Üsküp KonzervasyonMerkezi’ne, Arnavut Kültür Mirası olarak korunması Talebinde bulunmuş, Kumbaracı ailesi ise bu teklifte delil olarak gösterilen tüm iddiaları kabul etmedikleri için itirazda bulunmuştur. Çayir Belediye Başkanı İzet Meciti de bir kaç kez bu konuda yetkili makamlara başvuruda bulunduklarını söyledi. Yetkili kurumların hiç bir şey yapmadığını gördükten sonra, Belediye nezdinnde aldıkları kararla yapıyı Çair Belediyesi’nin himayesi altına koyduklarını bildirdi. “Bunu yapmasaydık, Büyükşehir Belediyesi tarafından bu yerde Hotel yapılacaktı” dedi Meciti.
Medalyonun öteki tarafını oluşturan, Kültür Mirası Koruma Müdürlüğü’nün Müdürü Pasko Kuzman ise, Çair Belediyesi’nin yasal prosedürlere saygı göstermeden müze kuramayacağını, o yerin yasal koruma altında olduğunusöyledi ve Meciti’nin Kültür Mirasını Koruma Müdürlüğünden resmi izin almadan bu yapıda çalışmalar yapamayacağını söyledi.Arnavut basınında Yaşar Kumbaracı’nın Arnavut olduğu iddia ediliyor, dolayısıyla Onun evine Arnavutların sahip çıkılmasının, Arnavut tarihi için önem taşıdığı vurgulanıyor.
Bu işlem yasal değil
Yılların ve hava şartlarının etkisinde kalan uzun zamandır bakımsız kalan ev harap durumda.Devlet yetkilileri Yaşar Beyin evi, tarihi bir eser olduğunu iddia ediyor olmasına rağmen, görünen o ki bir tarihi eser olarak devletin koruması altına geçici bir süre olsa dahi alınmış olmasına rağmen, evin korunması için uzman kişiler tarafınca bu güne kadar hiçbir müdahale yapılmamış. Makedonya Kültür Bakanlığı bünyesinde mevcut Kültür Mirasını Koruma Müdürlüğü’nün Müdürü Pasko Kuzman, bu göreve geldiği andan itibaren, Osmanlı eserlerine karşı sergilediği olumsuz tavırları belli. Bundan hareketle böyle bir şahısın, Yaşar Bey Kumabaracı’nın evinin Arnavut Müzesine dönüştürülmesini de sadece bu girişimin yasal olmadığını belirtmekle yetinmesi, hiç de şaşılacak bir tavır değil.
Bir hakiki gerçek daha Kumbaracı ailesi, evi İsviçre’de yaşayan Arnavut asıllı birine satmış olmasıdır. Evin yeni sahibi, bu konuda istediğini yapma hakkına sahiptir. Evi Çair Belediyesine kiralamış. Bu tamam da, devletin koruması altında olan tarihi ve kültür eseri yasayla korunması gerekçesine tabiidir. Yasaya göre, Çair Belediyesi’nin yasal prosedürlere saygı göstermeden müze kurma hakkı yoktur. Yaşar Bey’in evi kültür mirası olarak koruma altında bulunuyor. Bundan dolayı Evin varisleri olan eski sahiplerinede sorulması gerekiyor. Makedonya Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı, Kültür Mirasını Koruma Müdürülüğü 08.1945/6 sayılı, 21.11.2007 tarihli Kararnamesiyle, Resmi Gazetede yayınlanan 38/05 numarasıyla, Kültür Mirasının Korunmasına ait Kanunu 39. maddesinin 2. fıkrası gereğince Üsküb’ün Sevastopolska sokağında mevcut KP.6444, kayıt numaralı, 19 y.y.’da inşa edilen tarihi, mimari ve kültür değeri olanYaşar Bey Kumbaracı’nın evi, geçici bir dönem için devletin koruması altına alınmıştır. Karara göre yapı bir yıl süre için devletin koruması altına alınmış. Milli Müsesse Üsküp Konzervasyon Merkezi yetkilileri tarafınca, yapıda uzmansal manada araştırma yapılmış. Alanın meşru kuralları saygılanarak, uygun dokümantasyon ve genişçe bir rapor hazırlanmıştır. KP 6444, kayıt numarasıyla resmi kaydı yapılmış 19 y.y.’da inşa edilen tarihi, mimari ve bulunduğu mekana ve yakın çevresinde tarihi yapı olarak kültürel değeri olan Yaşar Bey Kumbaracı’nın evi 1885-86 yılında inşa edilmiştir. Yapı bakımından ev zamanın mimari özelliklerini yansıtmakta, görkemliliği ile şehre ayrı bir güzellik katmaktadır. Üsküp’ün en eski mahhalelerinden biri sayılan Serava’da, şehrin önde gelen, zengin ve anılmış aileleri yaşamaktaydı. Semtin önde gelen ve en tanınmış Türk ailelerinden biri Kumbaracı ailesiydi. 16 y.y. sonlarına doğru yazılı kaynaklara göre, Kumbaracı ailesi Üsküp’ün en zengin ailesiydi.Bu aile o dönemde 24 ev yaptırmış, günümüze kadar ise sadece söz konusu ev kalmıştır. Evin orijinal yapısı günümüze kadar korunmuş olmasına rağmen, bakımsızlıktan
bugün harap durumda. Güney cephesinde bir ek yapı inşa edilmiş. Binanın tarihi ve estetik sanat değeri yetkili uzmanlar tarafınca araştırılmış. Yapıda mimari özellikler ve güçlendirilmesi araştırılmalıdır. Evin sahipleri tarafınca yapılan ek inşaatlar kültür sanat eserine uygun olmadığı için yapının orjinelliğini ve estetik görünümünü etkiliyor. Makedonya Milli Konzervasyon Merkezinde çalışan tarihi kültürmirasının korunmasıyla ilgili danışman konservatör görevinde olan, hukukçu Yovan Ristov, Makedonya Kültür Kanunun müelliflerinden biri, olayın yasal boyutunu şöyle değerlendirdi. - Bahsettiğiniz ev kültür mirası olarak, geçici bir süreyle devletin koruması altına alınmıştır. Dolayısıyla yapı yasal prosedürlere koruma altındadır. Ademi Merkezleştirme yasasına göre, Belediye, yapı planına göre planlamada hakkı var. Kültür mirası olduğu için yapının restorasyonu ve işlevselliğini değiştirme hakkı ve girişimi ancak ve ancak yasal prosedürler saygılanarak yapılması mümkün olabilir. Aksi takdirde yasaya aykırı olan her karar cezaya tabii tutulmalıdır. Rekonstruksiyonu için belediye bütçesinden para temin edebilir, fakat bu işlemler için resmi izni Kültür Mirasını Koruma Müdürlüğü verir. Asıl sorun yapıya yeni işlevsellik kazandırılması idesinden ortaya çıkan Makedon-Arnavut ve Arnavut- Türk ilişkilerinde birbirimizi çekemezlik sorunun kültürel boyutuyla ortaya çıkmasıdır. Aleni bir görev yapan bu Belediye Başkanı yasal prosedürleri saygılamadan istediğini yapıyor ve yapmaya da devam ediyor. Eski Türk çarşısında Skender Beyin heykelini diktirdi, Çarşıya giriş kapısı yaptırıyor, Osmanlı kültürü olmasınarağmen Kurşunlu Hanı Pyetar Bogdani Arnavut Kültür Mirası Enstitüsü yaptılar. Devamı ne olacak? Yasalar Makedonya’da yaşayan tüm milletlere milli mensubiyeti gözetmeksizin geçerlidir.Dolayısıyla yasaları saygılamayan her birey, Belediye Başkanı olsa dahi cezalandırılmalıdır, dedi Yovan Ristov.
