Balkanoloji araştırma özel merkezine göre,Osmanlı döneminde Bulgaristanda TüÜRK Mimari Kültürü yani yapı sanatığüzeliği daha 15çi ve 18çi yüzyılın ortalarına kadardevamı olduğu ,yapı sanat ustalarının mimarilerine göre yapı dilinle ve kültür tarihinle uğraşı veren bilim dalı daha çok 1600yıllarında başlayarak1875yıllarına kadar klasik stil mimari sanarı izleyen bir çok ahşap ve kerpiç dolması taŞ YAPILARIN VARLIĞINA ÇEVRESİNE VE BÖLĞESİNE GÖRE AYRI BİR ZEVK VE MİMARLAN BÜYÜK ÖNEM VERİLMİŞTİR..
Bununla birlikte yapının mimari özeliği ve güzeliğine, çekiçiliğine, resimlenmesine ve mimarın klasik stilde her şeyin üstün varlığınla ilğili önemli bölümü teşkil eden bina yapıçılığının tarzlarına göre yapıçılığı/inşaatçılığı/ genel de Anna temel olarak eses alınmıştır.Bulgaristandaki şehir ve köylerdeki hatta diyebilirizki tüm Balkan Ülkelerinde bu güzel Türk Mimarisi kültürü önemli ölçüde belini kıra kıra, klasik stilde birçok Türk evleri, Konaklar, Saraylar, Köşkler,Taş çeşmeler, Saat KULELERİ, Bedestenler, Hastaneler, MEKTEPLER, Hanlar, Hamamlar, Kışlalar, kütüphanelr, dükkanlar, Hanbarlar, İstasyonlar v.s. kurarak Balkanları ve Bulgaristanı adeta ie dantel gibi örerek süslemişlerdir.
Bulgaristanda Osmanlıdan günümüze kadar köy ve şahirlerin bulunduğu mikter syısı.
Bulgaristanda1878yılı şehir ve köy sayısı7250adetmiş.
Bulgaristanda1944 yılı şehir ve köy sayısı5875 adetmiş.
,, 11946 yılı100 şehir ve 5350 köy varmış
,, 1956 yılı 210 şehir ve 5480 köy varmış.
, 1975 yılı 220 şehir ve 5200adet köy varmış.
,, 1985 yılı 235 şehir ve köy sayısı5165 adetmiş.
,, 1995 yılı 238 şehir ve köy sayısı5120 adetmiş.
Bulgaristanda2000 yılı.240 şehir köy sayısı 5100adetniş.
Bulgaristanda2005yılı 250 şehir köy sayısı 5090 adetmiş.
Bulgaristanfda 2009yılı araştırmasında ise şehir sayısı halen 250 olup şehir sayısı 5080olmuş.Balkanoloji araştırmalarına göre bu ğün Bulgaristanda şehir ve köy toplamı 5330 adet olup Bunların 3250sini Türk ve Müslümanların yaşadığı yerleşim yerleri olan şehir ve köylerdir. Geriye kalan1980 yerleşimde ise Bulgar ve diger etnik guruplar temsil etmektedirler.Bulgaristanda geçen 600 yıllık Türk Osmanlı hükümdarlığı içersinde , burada hasıl olan Türkler ve Müslüman halkımız her gittiği yere tarihi ve kültürel açıdan taşınmaz yapı ve mimari ve diger kültürel varlıklarınla her karış topraga ve her adım atılan izine bir kültürel ve tarihi miras bıraktığı yaptığımız mimari kültür araştırmalarında Balkanoloji çalışmalarında açıkça cörülmektedir.Kuzey doğu Bulgaristanın Deliorman bölgesinin Şumnu Şehrinde 290bin Türk ve Bulgar yaşamaktadır.Razgrad şehrinde ise 180 bin Bulgar ve Türk yaşamaktadır. Tuna şehri RUSSEDE 290 BİN Türk veBulgar yaşamaktadır.Silistrede ise 195 bin Türk ve Bulgar yaşamaktadır. Dobric/ Hacıoğlupazarçıkta ise 240 bin Türk ve Bulgaryaşamaktadır.Varna Karadeniz sahilinde ise 380 bin Türk ve BULGAR YAŞAMAKTADIR.. Balkanolojiye göre yapılan Araştırmalarımızda dinlenme evi sayısı755 adet,Hija sayısı140 adet, Kampink 32 adet, motel, 20 adet, HOTEL500ADET,Hastanr282 adet,SAGLIKOÇAGI POLİKLİNİK3590 ADET.Sanatoryum 102 adet, Kütüphaneler 5850 sayısı, Okuma evi sayısı3125 adet, Yüksek okul sayısı 47 adet, yüksek İslam okulu 1 adet artı 3 adet imam hatip lisesi,1 kuan ursları heryıl yüzlerçe oluyor, 1+1eşitir 2 ye hafız ve imam kursu. Orta okul sayısı3985 adet olmakla17 adet bölğe müftülüğü bulunmaktadır. Bunların başında Sofya baş Müftülügü himayesinde yönetimi yapılmaktadırBalkanoloji araştırmasında elde edilen bilgilere göre yine Deliormanın kültür şehri bilinen Şumnu şehrinden Anavatan Türkiyemize göç edenve 1878 yılında doğan sayın Ahmed Fikir Tüzer bey Türkiyemizde yetişen tam bir Devlet adamıdır. 1924/27 yılları saglık bakanlığı müsteşarlığı yapıyor. 3-4-5-6-dönemde1927/1942yılları Erzurum Milletvekili oluyor. 1942 yılı Başbakanlık yaparak 8-9 Temmuz1942 başlarında Şükrü Saraçoğlu başkanlığında 13çü hükümet kuruluşunda yer alıyor.16.8.1942 yılında başbakanlık görevindeyken işi başında vefat ediyor. MERHUMA DOGDUĞU Bulgaristan toprakları olan Deliorman ve şumnu şehri Türk ve Müslüman cemaatı adına ruhu şad olsun der duvalarımız tüm balkan Türkleri adına niyaz olunmaktadır.
Balkanoloji araştırmasına göre 1878 Şipka savaşında yani rus-türk savaşında 200bin Türk
Askeri bu ŞİPKA DAGI GEÇİTLERİNDE SARPP KAYALARIN ARDINDA SAVAŞTA ŞEHİT OLMUŞLARDIR.Şehit düşmüşlerdir. Toprakları çenet olsun. Türk milletti sag olsun deriz ama , Şimdi Türk dostu bilinem Sergey Stanişef aşbakan ve Cumhurbaşkanı sayın Petar StoyanofunBİGİSİNE Balkan Türkleri ve göçmenleri olarak ve Türk DÜNYASI ADINA BU KOMŞU Bulgaristan iki güzide büyük makamdan Şipka şehitlerimiz için bir anıtın müsait yere yapılmasını istemekteyiz. Burada şehit olan şehitlerimizi anmak için bir asker anıtı şehitlik anıtı ve parkı olarak bir yer olmasını riça ederken masraflarınıda T.C.makamlarınça karşılanaçagınada inançımız tam olduğunu ifa etmek isteyoruz..Balkanoloji başkanı olarak gittiğim Bulgaristan topraklarında yaptığım ziyaretimde şöyle bir izlenimde kaldım. Sayfada 170 vakıftan 3 imaret,2 tekke,13han,7 kervansarayı,81 çami ve mesçit, bu ğün ise 2536 adet camiden eski ve yeni yapılanlarla irlikte 1660 adet cami ve mescit kalmıştır. Bunların 300 yakını yeni yapılmıştır.Bu Camilerin 1000ninde imam hızmet verirken 700yakın çamide imam yokluğu çekilerek bunların 600ünde yalnız Cuma günleri ibadete hızmet verdiği anlaşılmıştır. Bulgaristanda 3250 Türk köy olduğuna ragmen yalnız 27 ana belediye ve 657 Muhtarlık Türk milletinden çıkmıştır.3 vali ve 3 bakan bulunurken Bulgaristanda yapılan araştırmalarda 16 şehir ve bölgede Şehitlik ve kabristanlık tespiti yapılmıştır. Bulgaristanda bu 16 adet şehitlikte yüzbinlerce şehitimiz çenet mekanında yatarken ruhlarının şad olması için yaptığımız dualar ve okunan Fatihalar üzerlerine olsun deriz. Bilinen şehitlikler, SİLİSTRA,Tutrakan,Razgrad, Dobric/hacıoğlupazarcık/Varna,Burgaz,Rusçuk,Vidin, Nikopol/niğbolu/PLEVEN, Tırnova, Elena,Kazanlık,Eskizagra/starazagora/FİLİBE/plovdif/Sofya,,Kırcaali, Sliven ğibi Bulgaristan şehirlerinde şehitliklerimiz vardır. Bulgaristanda başka Makedonya, Kosova, Sırbistan, Romanya, Macaristan, Arnavutluk, saraybosna gibi ülkelerde yatan yüzlerce binlerce şehitlerimiz muhtelif şehir ve bölğelerde tarih boyunça yatan şehitlerimiz hiçbir zaman Türk ve Müslüman milleti tarafından unutulmayarak duaları okunup tören ve anmalar yapılarak kurani kwerim ve mevlüdler okutulmaktadır.1969 yılı 21 kasımda totaliter jivkof döneminde şehit verilen Güller vadisi kazanlık ilçesi RIJENA/HAMURSUZ/Köyündeki küçük nizami henüz dörtbuçuk yaşında iken sevinç ile oynarken boğularak duşmanlarça şehit edilmiştir.
İşte şehid Nizami için birkaç mısra ile dizilenmiş mısralarımız.Başlık şehid nizami.
NİZAMİ DERLER BENİM ADIMA
Kızanlık hamursuzda doğmuşum
Yıl 1965 tam yazın ortasında
Ermiştim tam dörtbuçuk yaşına
Köy bahçesinde oynarken
Zalim Bulgar aniden öldürdü.
Feryad edip kacamadım
Çünkü boğzım sıkılmıştı.
Çekilmiştim köy gübreliğine.
Böyle duşmanlık olmaz ola
Ne benim günahım vardı.
Neden boğup öldürdünüz.
Sebebini hala anlamış degiliz
Sonra anladıkki babası Niyazi göçmen oluşunla köylüye yardım ve yol gösterme sebebinden
Gerekli acıyı unutmasın türkiyede yaşadığı müdetçe bu acıyı açı olarak çektirmek için babaya ders vermişler güya. Babada mertce bu cezayı çekiyor üstelik birde 12 yıla mahküm oldu 4 yıl yatarak af oldu geldi. Şimdi evladı nizaminin öyküsünle yatıp kalkıyor. .Milli ruh hergeçen günle daha çok percinleşiyor.Filibede yaptığım araştırmada329 adet Osmanlı medeniyet eserinin varlığını öğrendim ve gördüm burada80 odalı kurşun hanı varmış,1930 ise çifte hamam yıkılmış.müftülüğümüze göre burada hala256 adet vakıf eseri var olduğu bilinmektedir.Eskizagra şehitliği ve Türk Mezarlığı Filibe Demiryolu güzergahındadır.Tarıhimizde Bulgaristanda Türklerin giriş ve çıkışlarında yapılan savaşlarda pek çok şehit verilmiştir. Bulgaristan araştırılmalarımızda kesinleşen 16 adet şehitlik muhtelif bölğelerde ve şehirlerde bulunmaktadır. SİLİSTRE, Varna, Tutrakan, Kazanlık, Eskizagra,razgrad şehitlikleri ve mezarlık kabristanlıkları mimari kültür eserlerimiz gibi kıyıma ve yok edilmeye yerle bir edilip işğal edilerek yerlerine bahçe parklar yapılmış tarla yapılmıştır. MUHAFAZA EDİLENLERDE İSE ŞEHİTLERİMİZ VE MEZARLIKLARIMIZ HUZUR İÇİNDE OLMAKLA BURDAyeten şehit ve merhümlarımızın ruhları şad olsun derken yatıkları yerler ve toprakları altın çenet olsun mekanı huzur olsun der dua ve fathlerimiz üzerlerine olsun derken hatıralarımızdan ve sinemizden hiçbir zaman çıkmayaçakları gibi devamlı ruhumuzda ve kalplerimizde ebediyen yaşayaçaklardır.Bulgaristanda totaliter Jivkof döneminde ve daha önçeki iktidarlardabu adı ğeçen şehitliklerimiz ve mezarlıkların birçoğu işgal edilerek ortadan kaldırılması, yol, bahçe, park, tarla, konut, yapılması BİZ Türkler ve Müslümanlar adına bir kalp yaramızdır.
1.Varna Şehitliği-üçünçü Murat Zamanında1444 yılılakin bu topraklar üzerinde şehit düşenler ve şehitlerimiz iki defa zafer döneminin şehitleridir.Bu şehitlerimizin çoğu Varna Mezarlığında bulunmaktaydı..
2.Eskizagra/Starazagora- Şehitliği SÜLEYMAN PAŞANIN ORDUSUNDA ŞEHİT OLAN ASKERLERİMİZ İÇİN YAPILAN KABRİSTANLAR VE ŞEHİTLİKLERDİR. DAHA ÇOĞU Filibe Burgaz demiryolu güzergahında bulunan Türk ve Müslüman Mezarlığında birçoğu yatarak ve şehitlerimizin varlığıdır.Eskizagra bu dönem yıllarında çoğunluğu Türk olmasınla4.5.1913tarihi Balkan savaşındaki olan şehitlerimizide eski kayıtlara göre1877/78 osmanlı Rus savaşındaki şehitlerde bu eskizagra Türk mezarlığında gömülü bulunmaktadırlar. Ruhları şad olsun.
3.Filibe/Plovdif Şehitliğiurası Bulgaristanın ikinçi büyük şehri olup Buradaki Türk Müslüman mezarlığı çok geniş ve büyüktür. Bütün savaş şehitleri ve ölenler bu mezarlıkta yatmaktadırlar..Genelikle1877/78 tarihli savaş şehitleri burada yatmaktadırlar. Ruhları şad olsun. Yattıkları yer ve mekan cennet olsun deriz.
4.KIZANLIK- ŞEHİTLİĞİ şeynevo-Şipka savaşındaSüleymanpaşa orduları general Gurko ile yaptığı savaşlarda1877/78 yıllarında bu şehir Türklerden müteşekül olduğundan Türk odusunınun şehitleri kızanlık Türk Mezarlığına defnedilmiş olup bu mezarlıkta tatmaktadırlar.
5.SİLİSTRA-Şehitliği Ak cami cevresinde bulunan şehit kabristanları ve buradaki Türk mezarlığındaki yatan şehitlerimiz vardır.. BU VERDİĞİMİZ ÖRNEKLER GİBİ ŞEHİTLİK MEZARLIKLARI razgrad,, ruscuk,, Şumnu,Sofya,Burgaz,Tırnova, Elena, Kırcaali, Niğbolu, Pleven, Vidin, gibi ömemli şehirlerde yatan binlerce mert şehidimizin kanlala sulan bu topraklarda huzue içinde yatması için bu mezarlıkları tahrip etmeyelim. Define aramayalım. Çünkü onlar kutsal dava için biz<ler için savaşan yiğit şehitlerimizdir.HEPSİNİN RUHLARI ŞAD OLSUN DER SAYGIYLA ALLAH HUZURUNDA EGİLEREK SELAMLARIMIZ
